İsrail ve Suriye örneğinde bilimin ve bilimsel eğitimin anlamı ve önemi üzerine

8 Aralık 2024 itibarıyla, Türkiye’nin de aktif rol aldığı bir süreçte, Suriye’de Baas Rejimi düşmüş, İran ve Rusya’nın bölgedeki varlığı zayıflamış, Batı ve İsrail yayılmacılığı kazanımlar elde etmiş bulunuyor. Bu süreçte, bu dağılma veya üstünlükte acaba bilimin ve bilimsel eğitimin, felsefe ve sanatın yeri rolü nedir? Suriyeliler ne yapmalı?

BİRLİK, DÜZEN, EGEMENLİK İLKESİ NEDİR?

Frazer mitolojilerdeki anlatılardan kutsal kralın bir önceki kutsal kralı öldüren bir cani olduğunu, ormanın kuralının bu olduğunu betimliyordu.

Herakleitos’a göre her şeyin akış halinde olduğu karşıtların savaşı ateşte birlik halindedir. “Ateş içinde bütün karşıtla­rın eridiği birliktir. Bütün karşıtlar ikili olmakla birlikte aynı şey olup birin ayrı ayrı yanlarıdır. Bu karşıtlar birlik içinde kaynaş­maktadırlar. Bundan dolayı sonsuz devinim nesnelerin varlığında bulunur. Devinim olmasa bu varlık da ortaya çıkamazdı. Bu yüz­den ‘savaş bütün nesnelerin babasıdır’, ama bunun ardında bulu­nan şey ‘duran’ bir şeydir. Sonsuz meydana geliş içinde ‘varoluş’ gizlidir. (…) Evrenin bu yasasını, logos’u bilmek, tanımak aklın ödevidir. Logos’u tanı­yıp öğrenen kimse de doğadaki bu akıl yasasını kendi eylemine de ‘ölçü’ olarak alacaktır.” Kaotik devingen akışkan olanın ardındaki logos’u veya yasayı bilen akıl mutluluğa huzura erecektir. (Akarsu, 1982, Ahlak Öğretileri, s.26-27).

Herakleitos’un günümüze kadar bazı fragmanlar halinde yansıyan görüşleri bir bilgiye veya rasyonaliteye dayanıyor mu, tartışmalıdır ancak olan bitenin ardında bazı ilkelerin veya bir logosun bulunabileceğine dair merakı anlamlıdır; Suriye’deki çatışmalı ortama bakınca bunun ardında veya içinde bir logosun, bir ilke veya yasanın bulunup bulunmadığını sormak anlamlı bulunmaktadır.

YÜKSEK BİLGİ VE TEKNOLOJİ EGEMENLİK VE ÜSTÜNLÜĞÜN TEMEL BİR İLKESİ Mİ?

Kolonyalizm ve sömürgecilik bitmedi, kapitalizm ve emperyalizm olduğu sürece de biteceği yok. “Piyasa düzeneği” parası olanın yayılımını garanti ediyor, ticaret ve diğer sosyokültürel ilişkiler işin yumuşak yanını oluşturuyor. Rakip çıkarsa sert kısmı fiziki işgaller ve çatışmalar evresi oluyor.

Peki, bu süreçte yayılan ve savunan bakımından, bilgi bilim ve teknolojinin yeri, rolü nedir?

Suriye’de yaşananlardan somut çıkarımlar yapılırsa bilgi ve teknolojinin yeri şu şekilde ifade edilebilir:

1-Daha yüksek bilgi ve teknoloji üretenler daha az bilgi ve teknoloji üretenlere üstünlük sağlıyor, onları kendine bağımlı kılıyor, önüne çıkanları eziyor veya yok ediyor.

2-Kendisi dışındaki toplumların benzer şekilde yüksek bilgi toplumu olmasını, yüksek bilgi ve teknolojiye erişimini ve üretimini engelliyor.

Somut durumda ABD blokunun desteklediği İsrail; bölgenin, son örnekleriyle Filistin’in, Lübnan’ın, İran’ın, Suriye’nin askeri tesisleriyle birlikte yüksek teknoloji üretebilecek araştırma merkezlerini yok ediliyor.

SURİYE NASIL TOPARLANIR: BİLGİ BİLİMİN, BİLİMSEL EĞİTİMİN TOPLUM OLMADA YERİ NEDİR?

Bilgi bilim olan biteni, bunların mekanizmalarını, ilkelerini, sebeplerini, uyum ve uyarlamaları, değişim dönüşümleri araştırır, teori yapar. Kimin işine gelip gelmediği, hangi amaçlarla kullanılacağı, bilimin, mantığın, matematiğin önceliği veya belirleyici özelliği değildir, bilimin belirleyici/ayırıcı özelliği olgu ve olayı açıklamaktır.

Ancak bilgi, bilim toplumu olmanın pek çok toplumsal sonuçları vardır. Bilgi, bilim her şeyden önce çok yüksek bir toplumun oluşumunun, ilerleme ve dayanışma biçimlerini yakından etkiler. İyi bir bilim, matematik, felsefe, sanat eğitimi toplumun dil ve alışkanlıklarını ortaklaştırır, konuşabilmelerini, diyalog oluşturabilmelerini, birlikte amaç koyabilme ve yol yöntem geliştirebilmelerini sağlar. Aksi takdirde pek çok etnosantrik gelenek içinde, din mezhep polemikleri ve çatışmaları içinde parçalanır. Öncelikler etnisite değil öncelik bilgi bilim sağduyu üzerinden temellendirilmelidir.

Bilim, bilimsel eğitim, felsefenin toplum oluştaki yerine dair Platon’un Devlet’i, Aristoteles’in Politika’sı, Farabi’nin Erdemli Şehri ve daha nice çalışmaya bakılabilir.

BİLİM SİYASET YAPMAZ ANCAK FELSEFE ŞART; BİLGİ, BİLİM, EĞİTİM SİYASETİ ŞART

Bilimlerin özü özelliği olgu olayların, var olan ve oluşun açıklanmasıdır. Olanı, var olanı, oluşu, dolayısıyla potansiyelleri gösterir. Bilim de her şeyi de mutlak olarak tanımlayamaz, bazı tanımlanamadan araştırmaya devam edilen veya çok çeşitlilik içinde olanlar da olur. Olgu ve olaylar değişim içindedir, bazı değişimleri dönüşümleri bilimler henüz yeterince açıklayamamış olabilir. Hayat ise sürer. Bu var olanlardan ve potansiyellerden hangisine öncelik verileceği bilimlerin tek başına karar vereceği durumlar değildir, felsefenin, etik, estetik, siyaset, toplum felsefeleri dahil kişi ve toplumların bilincine sağduyusuna bağlıdır.

Bilimsel araştırma öncelikleri, teknoloji öncelikleri de toplumun bilincinin/sağduyusunun işidir, öncelikle amaçların oluşturulması gerekmektedir, araştırmalar öncelikle bu amaçlara uygun oluşturulmak durumundadır.

Bilgi ve bilim politikası da felsefenin, siyasetin işidir.

Kıssadan, yaşananlardan hisse: Suriye veya herhangi bir toplum özgürleşecek ve ilerleyecekse bilgi bilim felsefe sanat toplumu olmak, bunları temele almak zorunda.