Emeklilik fesih nedeni olur mu?

SORU: İyi günler. Bizler kayyım atanan bir belediyede çalışan, emekli olabilen veya emekli olmasına az süreleri kalan işçileriz. Ancak biz çalışmaya devam etmek istiyoruz. Böyle bir durumda işveren bizi emekli olduğumuz sebebi ile işten çıkarabilir mi?

CEVAP: İyi günler. Emeklilik açısından son olarak uygulanmaya başlanan EYT uygulaması ile işçilerin farklı şekillerde emekli olabilme hakları bulunmaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 120. maddesi gereğince 1475 sayılı yürürlükten kaldırılan İş Kanunu’nun halen yürürlükte olan tek maddesi olan 14. maddesinin birinci fıkrasının dördüncü bendinde, işçinin bağlı bulunduğu kurum veya sandıktan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla ayrılması halinde, kıdem tazminatına hak kazanılabileceği hükme bağlanmıştır. Ayrıca, 4447 sayılı Kanun’un 45. maddesi ile 1475 sayılı Kanun’un yine 14. maddesinin birinci fıkrasına (5) numaralı bent eklenmiştir. Anılan hükme göre, işçinin emeklilik konusunda yaş hariç diğer kriterleri yerine getirmesi halinde kendi isteği ile işten ayrılması imkanı tanınmıştır. İşçi, yaş koşulu sebebiyle emeklilik hakkını kazanamamış olsa da, anılan bent gerekçe gösterilmek suretiyle iş yerinden ayrılabilecek ve kıdem tazminatına hak kazanabilecektir. Ve yine son olarak EYT uygulaması ile de 8.09.1999 tarihinden önce sigorta kaydının bulunması, 5 bin günlük prim ödemesinin tamamlanması ve kadınlar için 20, erkekler için 25 yıl sigortalılık süresinin dolması ile de işçiler emekli olabileceklerdir.

Burada öncelikle şu hususun altını çizmekte fayda var. Emeklilik nedeni ile fesih hakkı işçiye ait olan bir haktır. İşçi bu hakkını emeklilik hakkının doğduğu günden itibaren her zaman kullanabilecektir.

 “Dosyadaki bilgi ve belgelere göre, davacının fesih tarihinde emekliliğe hak kazandığı sabit olup, uyuşmazlık dışıdır. Belirtmek gerekir ki bu salt emeklilik fesih için geçerli bir neden olamaz. Emekliliğin fesih için geçerli bir neden teşkil edeceğine dair bir kurala yer verilmiş değildir.” (Yargıtay 9.HD. 27.10.2003 Tarihli 2003 / 18257 E, 2003/17985 K)

Yargıtay, bir başka kararında da bir işçinin iş sözleşmesinin sadece 67 yaşında olması nedeniyle feshedilmesini de geçerli neden olarak kabul etmemiştir. Yargıtay, “İş Kanunu’nda iş sözleşmesi ile çalışan bir kişi için bir çalışma yaşı üst sınırı belirlenmiş değildir. Ayrıca davacının verimsizliği de ileri sürülmediğine göre anılan gerekçe ile istemin reddi hatalıdır” diyerek ilk derece mahkemesinin kararını bozmuştur.

Dolayısıyla emekli olma veya yaşlı olma tek başına işverene geçerli nedenle iş sözleşmesinin feshi hakkını vermemektedir. 

Bu durumda da işveren işçiyi tazminatlarını ödemek suretiyle salt emekli olması sebebi ile işten çıkaramayacaktır. Emekli olmak işveren açısından geçerli nedenle bir fesih sebebi olarak belirtilmemiştir. Ancak işveren yine de bazı koşulları ispatlaması şartıyla geçerli nedenle emekliliğe hak kazanmış işçilerini işten çıkarabilmektedir.

İş Kanunu’nun “Feshin geçerli sebebe dayandırılması” başlıklı 18. maddesinde, “Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran iş  yerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, iş yerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.” Hükmünü içermektedir.

Burada işveren ayrıca emekli olan veya yaşlı olan bir işçinin iş sözleşmesini onun veriminin ayrıca bu sebeple önemli oranda düşmesi, performansının düşmesi durumunda ve bu hususu da objektif verilerle ispatlaması koşulu ile geçerli bir fesih sebebinin varlığından söz edilebilecektir. Tabii bu durumda da işçinin işe iade davası açma hakkı bulunmaktadır.

Ayrıca, işveren iş yerinden kaynaklı işletmesel nedenlerle işçi çıkarılması durumunda da emekli olan veya emekliliği gelen işçilerin iş sözleşmelerinin geçerli nedenle feshedilebilmesi için yine bazı şartların varlığı uygulamada Yargıtay tarafından genellik esası ve emekliliğe hak kazanmış işçiler arasında yapılan seçimin objektif nitelik taşıması aranmaktadır.

 “…Emekliliğe hak kazananların işten çıkarılmasına ilişkin işlemin objektif ve genel olarak uygulanıp uygulanmadığı araştırılmalıdır.” (Yargıtay 9.HD. 24.03.2008 tarihli, 2007/27596 E., 2008/5990 K)

Sonuç olarak işverenin salt emeklilik veya yaşlılık nedeni ile işçilerini geçerli nedenle işten çıkarmasının belirli somut, objektif koşulları bulunmaktadır. Bunların varlığını işveren ispatlamakla yükümlüdür. İşverenin bu feshine karşı işçinin işe iade davası açması durumunda, bu objektif koşulları mahkeme tarafından değerlendirilecektir.