Stargate, OpenAI’ı kurtarabilir mi?

ABD Başkanı Donald Trump salı günü OpenAI, Oracle ve Softbank CEO’ları ile birlikte 500 milyar dolarlık yapay zeka (AI) altyapı yatırımı projesi Stargate’i duyurdu. Projeye dair sınırlı bilgilerden anlaşılan Japonya şirketi Softbank ve Birleşik Arap Emirlikleri devlet şirketi MGX’in finansmanıyla, OpenAI’ın kullanımı için ABD’de 10 yeni veri merkezi kurulacak. Trump’ın iddiasına göre Stargate ilk elden 100 binin üzerinde yeni iş olanağı oluşturacak. Açıklamaya katılan CEO’ların iddiaları ise çok daha büyük. OpenAI Patronu Sam Altman’a göre Stargate “çağın en büyük projesi” olacak. Softbank CEO’su Masayoshi Son’a göre Stargate AI yardımı ile insanlığın pek çok sorununu çözecek. Oracle’ın Kurucu Ortağı Larry Ellison’a göre ise Stargate ve AI sayesinde kısa süre içinde kanseri tedavi edebilir hale geleceğiz.

ABD seçimlerinin ardından Trump’ın arkasında hizaya geçmiş teknoloji patronlarının çoğunlukla pazarlama endeksli iddialarını şimdilik bir kenara bırakalım. Stargate projesinin gerçekleşebilmesinin önünde pazarlama ile kolayca aşılamayacak başka engeller var. Tartışma Elon Musk’ın iddia ettiği gibi Softbank, MGX ve Oracle’ın “o kadar parası olmaması” ile alakalı değil. Kapitalizm içindeki yerleri ve finans sermayesi ile bağları gözetildiğinde söz konusu şirketlerin halihazırda yeterli kaynakları olmasa dahi bu kaynakları çeşitli şekillerde bulmaları sürpriz olmaz. Sorunun özü OpenAI’ın hâlâ para yakan dev bir kazan olmasına dayanıyor.

OpenAI milyarlarca dolar zarar ederken OpenAI için dört yılda 500 milyar dolar altyapı yatırımı yapacak şirketler ne kadar sürede ne miktarda kazanç bekliyor? Altyapı yatırımı dediğimiz veri merkezleri. Bu büyüklükte bir veri merkezi projesini gerektirecek düzeyde AI kullanım talebi henüz yok. Bu veri merkezleri “Hangi ihtiyaca karşılık olarak hangi verileri işleyecek?​” sorusunun makul bir yanıtı henüz yok. Üstelik bugünün son teknolojisi ile yepyeni bir veri merkezi kursanız işlemciler ve ekran kartları üç ya da dört yıl içinde “eski” ve yetersiz hale gelecek. Bu nedenle kâr beklentisi veri merkezi donanımı güncel donanım teknolojilerinin çok gerisine düşmeden önce olmalı. Bunun tek ciddi alternatifi veri merkezi donanımlarının belirli aralıklarla yenilenmesini içeren bir plan. Ancak AI konusunda Çin ABD’nin, DeepSeek OpenAI’ın ensesindeyken finans sermayesinin bu kadar uzun bekleme süreli bir plana girişmesi olasılığı zayıf.

DeepSeek, Çin’li küçük bir şirket tarafından geliştirilmiş açık kaynaklı bir geniş dil modeli (LLM). Güncel testlere göre performansı OpenAI’ın ChatGPT’si, Anthrophic’in Claude’u ve Google’ın Gemini’ı ile kafa kafaya. Modellerin performanslarının birbirine yakın olmasında bir anomali yok elbette ama DeepSeek’in esas başarısı bu performansı ChatGPT’nin maliyet hesap tablolarında küsurat sayılabilecek kadar düşük, 6 milyon dolarlık bir geliştirme masrafı ile ortaya koymuş olmaları ve modelin açık kaynaklı olması. Düşük geliştirme maliyeti DeepSeek’in uygulama programlama arayüzü (API) erişim ücretlerinin rakiplerinin yirmide birinden daha düşük olmasına olanak tanıyor. Benzer performansı 100 lira yerine 4 liraya almak varken kim eden ChatGPT’ye gitsin? DeepSeek’in açık kaynaklı olması ise yerelde bir bilgisayarda modelin kolayca ve ücretsiz olarak çalıştırılmasına olanak tanıyor. DeepSeek r1 modelinin yayımlanmasının ardından geçen birkaç gün içinde kullanıcılar modeli kendi barındırdıkları sunucularda, masaüstü bilgisayarlarda, telefonlarda vb. çok zorlanmadan çalıştırabildi.

Fiyat/performans açısından verimliliği ve açık kaynak ile gelen kullanım serbestisi ile DeepSeek LLM ekosisteminde bazı ciddi değişikliklere yol açmaya aday. Fiyatı bir yana DeepSeek, arka planda LLM’leri kullanan pek çok uygulama açısından iri kıyım merkezi sunucuları gereksiz hale getiriyor. DeepSeek’i hesabın içine katınca OpenAI’ın 500 milyar dolarlık merkezi sunucu yatırımı hamlesi Stargate su alan gemiyi yüzdürme çabası gibi görünüyor.