Yapay zekada fiyat savaşları

Deepseek’in birkaç hafta önce kamuoyunun gündemine düşmeye başlamasıyla birlikte Sam Altman ve OpenAI’ın “Daha güçlü yapay zeka sistemleri için daha fazla işlemci gücü gerekir.” tezine dayalı pazarlama stratejisi de ciddi şekilde çatırdamaya başladı. Deepseek bir teknik kırılma noktasıydı. Bu kırılma noktasına dek OpenAI’da ABD menşeli diğer teknoloji devleri de AI alanında zafere daha büyük veri merkezleri ile gidileceği konusunda son derece emindi. Altman, Trump ile birlikte 500 milyar dolarlık veri merkezi yatırımı projesi Stargate’i daha yeni duyurmuştu. Meta ile Google bir yandan yeni veri merkezleri kurmanın peşinde koşarken diğer yandan da bu veri merkezleri nedeni ile ciddi şekilde artacak enerji ihtiyaçları nedeni ile nükleer santrallerin peşinde koşmaya başlamıştı. Deepseek’in piyasadaki en güçlü modellerle yarışabilecek bir modeli rakiplerinin geliştirme maliyetinin yirmide birine geliştirebilmesi başta OpenAI, Meta, Google olmak üzere LLM modelleri geliştiren şirketlerde kısa süreli bir şok etkisi yarattı.

Bu şok etkisi kaçınılmazdı çünkü ne kadar böbürlenirse böbürlensinler alanın başını çeken ABD şirketleri henüz geniş dil modellerini (LLM) kârlı bir şekilde pazarlanabilecek bir metaya çevirebilmiş değil. 2024’te 5 milyar dolar civarında zarar ettiği tahmin edilen OpenAI, varlığını sürdürebilmek için yatırımcılara muhtaç. Google ve Meta’nın LLM’lere döktükleri milyarlarca doların karşılığını alabildiklerine dair ise en ufak bir belirti bile yok. AI alanındaki şirketlerin 2024’te reklam için harcadığı miktarın 332 milyar dolar seviyesinde olduğu tahmin ediliyor. Madalyonun öbür yüzünde ise Nvidia başta olmak üzere LLM’ler için kullanılan çipleri üreten az sayıda şirket duruyor. Bu şirketlerin hemen hepsi LLM’lerin eğitimi ve çalıştırılmasında kullanılan çiplerden ciddi kârlar elde ettiler. Deepseek kaynaklı son borsa krizinde değerini yüzde 17 kaybetmeden önceki iki yılda Nvidia’nın hisse değeri neredeyse on katına çıkmıştı. Deepseek gerçekliği ile birlikte bir yandan LLM üreten şirketlerin yapılan astronomik yatırımlara ve maliyetlere yatırımcıları ikna edebilmesi zorlaşırken diğer yandan da eldeki çiplerin sayısı ve gücünün alanda belirleyici olmaktan çıkması söz konusu.

Batı kapitalizminin böyle bir hamleyi yanıtsız geçiştirmesi pek mümkün değildi. Propaganda makinesi hızla işlemeye başladı. Sanki diğer AI şirketleri toplamıyormuşçasına Deepseek’in kullanıcı verilerini topladığı vurgulandı. Çeşitli ülkelerde hükümet cihazlarında Deepseek uygulaması yasaklandı ya da yasaklanması tartışılmaya başlandı. Kendileri tüm Internet’ten veri çalarak modellerini eğiten OpenAI Deepseek’i OpenAI çıktılarını ‘illegal’ bir şekilde eğitimde kullanmakla suçladı. OpenAI’ın “teknik yanıtları” da çok gecikmedi. Önce “o3 mini” ve “o3 mini high” modelleri yayımlandı, ardından da verili bir konuda yüzlerce siteyi tarayarak atıflı bir rapor haline getirebilen Deep Research aracı geldi.

OpenAI’ın yeni model ve araçların becerileri, eksikleri, avantajları ve dezavantajları ayrı bir tartışmanın konusu ama eğer mesele sadece Deepseek ile sınırlı kalmış olsaydı OpenAI daha yüksek fiyatına rağmen zaferden şüphe etmeyebilirdi. Ancak ucuz LLM modelleri Deepseek ile sınırlı kalmadı. Hem Alibaba hem de ByteDance uygun fiyatlı ve yüksek performanslı kendi modellerini yayımladı. Hugging Face’ten bir grup araştırmacı OpenAI’ın yeni aracı Deep Research ile benzer becerilerde bir aracı 24 saatte geliştirmeyi başarırken Stanford Üniversitesinden araştırmacılar 50 dolar bulut hesaplama maliyeti ile Open AI o1 ve Deepseek R1’e benzer performans gösterebilen bir model geliştirerek kodlarını yayımladı. Deepseek’in yapay zeka ekonomisinde açtığı çatlak yıkıcı etkileri olabilecek bir fay hattına dönüşme yolunda ilerliyor.