İşçilik alacaklarına güvence sağlamak mümkün

Türkiye, fiilen faaliyetini durduran, resmi olarak iflas eden veya konkordato ilan eden şirketlerde çalışan işçilerin ücret dahil haklarını alamadığı, hatta bu sorundan hareketle kıdem tazminatı hakkının fon vb. üzerinden tartışıldığı bir ülke.

Geçtiğimiz hafta da İş Gıda’ya bağlı olarak KFC Türkiye ve Pizza Hut bünyesinde çalışan işçiler, İş Gıda’nın konkordato ilan etmesi üzerine işsiz kaldı. Şirket, 7 bini aşkın işçinin, ücretlerini, ihbar ve kıdem tazminatlarını ödemedi.

İş Gıda işçilerinin yaşadığı mağduriyet ilk olmadığı gibi eğer sermayeyi alenen ve fütursuzca koruyan mevzuat değişmezse son da olmayacak.

Ücret Garanti Fonunun sınırları

Mevzuatta işçilerin, işverenin mali güçlüğe düşmesi nedeniyle ücret dahil haklarını almaları için bulunan tek düzenleme, İŞKUR tarafından Ücret Garanti Fonundan yapılacak ödemedir. Ancak bu fondan ödeme yapılması sıkı şarta bağlıdır ve sadece üç aylık temel ücretle sınırlıdır.

Resmi olarak iflas etmeyen şirketlerde kalan ücret alacağını alabilmek için öncelikle borçlu şirket hakkında aciz vesikası alınması gerekmektedir. Aciz vesikası almak için ciddi masrafta bulunulması, şirkete ait tüm malların, makinelerin, araçların satılması ve satıştan elde edilecek paranın işçinin alacağını karşılamaması şartı sağlanmak zorundadır.

İşverenin iflası durumunda, mahkemece verilen iflas kararı veya iflas idaresi tarafından onaylanan işçi alacak belgesi gerekmektedir. İflas kararının kesinleşmesi 3-5 yılı bulduğundan bu sırada işçinin ücreti değerini yitirmektedir. İşverenin iflasının ertelenmesi durumunda da mahkemece verilen iflasın ertelenmesi kararı ve kayyım tarafından onaylanan işçi alacak belgesi istenmektedir.

İş Gıda örneğinde olduğu gibi işveren hakkında konkordato ilan edilmesi durumunda ise mahkemece verilen konkordato mühlet kararı veya konkordato mühlet kararının ilan edildiğini gösteren belge ve konkordato komiseri veya konkordato tasfiye memuru tarafından onaylanan işçi alacak belgesi ile eğer ödenmemişse üç aylık ücretler ödenmektedir.

İşçi değil sermaye öncelikli alacaklı

İflas durumunda alacaklıların sırası İcra ve İflas Kanunu ve diğer özel yasalarda düzenlenmiştir. Yasada her ne kadar işçi alacaklarının birinci sırada olduğu yazılmışsa da birinci sıranın önünde öncelikli alacaklılar bulunmaktadır. Birinci öncelik, bankaların veya diğer sermayedarların ipotekle teminat altına alınan alacaklarına verilmiştir. Araçlar vb. üzerindeki rehinler ve her türlü rehinle temin edilmiş alacaklar da bu kategoriye girer.

Sonraki sıra iflas masası alacaklarına aittir. Masa alacakları, bilirkişi ücreti, gazete ilanı bedeli, yediemin ücreti, fabrika binasının ve içerisindeki malların güvenliği ve korunması için yapılan harcamalar, iflas masasının mali müşavir ve avukatlık ücretleri vb.’lerinden oluşmaktadır.

Sıra daha sonra ücret ve parayla ölçülebilen menfaatler ile ihbar ve kıdem tazminatlarından oluşan işçilik alacaklarına gelmektedir. Ayrıca işçi alacaklarının bu sırada yer alması için alacağın iflasın açılmasından evvelki bir yıl içinde doğmuş olması şartı vardır.

Şirket sahipleri dokunulmaz

Masa mallarının satışından elde edilen paranın işçi alacaklarını ödemeye yetmemesi halinde, ortakların mal varlıklarına gidilemez. Zira şirket ortakları, şirketin borçlarından koydukları sermaye ile sınırlı olarak sorumludurlar. Koydukları sermayeyi şirkete ödemişlerse, iflastan evvel milyarlarca lira kâr elde edip bunu şahsi mal varlığına dönüştürmüş olsalar da patronların bireysel mal varlıkları korunmaktadır.

Halbuki vergi ve SGK primleri gibi kamu alacakları söz konusu olduğunda şirket ortakları veya yöneticileri kişisel mal varlıklarıyla da sorumludur. Sermayedarları koruyan bu düzenleme sayesinde İş Gıda ve neredeyse iflas eden, konkordato ilan eden tüm şirketler, ortaklarına önemli kazançlar sağlamaktadır. İşçinin alın terine, üç kuruşuna el koyanlar, lüks içerisinde yaşamaya devam etmektedir.

İşçi alacaklarına güvence sağlanmalı

Ücret Garanti Fonundan ödenmeyen ücretin tahsili zorlaştırılmıştır. Fondan yapılacak ödeme sadece işçilerin 3 aylık ücretleriyle sınırlıdır ve kıdem, ihbar tazminatlarını kapsamamaktadır. Kapsamının tazminatları ve ödenmeyen tüm ücretleri kapsayacak şekilde genişletilmesi, ödeme şartlarının kolaylaştırılması işçilerin acil bir ihtiyacıdır.

Bu ihtiyaç, sermayedarların servetleri üzerindeki dokunulmazlığa son verecek şekilde kaynak yaratılarak sağlanabilir. Kamunun, İŞKUR bünyesindeki Ücret Garanti Fonunu güçlendirerek, ödenmeyen işçi ücretlerini ve tazminatlarını ödemesi ve ödediği tutarı patronlardan tahsil etmesi küçük bir yasal düzenlemeyle mümkündür.

İktidarın sadece 2024 yılında 2.2 trilyon liralık vergi tatbikinden vazgeçtiğini hatırlamak, “Patronlardan tahsil edilinceye kadar kaynak nasıl yaratılacak” sorusuna verilecek en iyi cevaptır.