İşveren, kısmi zamanlı çalışanı tam zamanlı çalışmaya zorlayamaz

Soru: Merhabalar, eşim bir bankanın çağrı merkezinde tam gün çalışmaktaydı. Çocuklar olunca hafta içi yarım gün anne vardiyası dedikleri 09:00-14:00 arası çalışma düzenini tercih etti ve bu şekilde 4 yıldır çalışmaktaydı. Ayrıca bu çalışma düzenine dair elinde imzalı, yazılı bir sözleşme var. İşveren tarafı vardiya saatlerini uzatmak adına yeni vardiya saatleri, saat 09:00-16:00 arası çalışacaksınız şeklinde değişikliğe gideceğini söylüyor. Bu durum çocuklara bakma konusunda bizi olumsuz etkileyeceği için bizim aleyhimize oluyor. Eşimin işe devam durumu olamayacak bu durumda. Eşimin nasıl bir yol izlemesi gerekmekte? 10 yıldır bu iş yerinde çalışıyor, tazminat durumu olur mu?

Cevap: İyi günler. İş Kanunu’nun 13. maddesinde düzenlenen kısmi çalışma ile ilgili yapılan değişiklik ile 2016 yılından itibaren eklenen yeni fıkralar ile kadın işçinin, İş Kanunu’nun 74. maddesinde yer alan analık izinlerinin bitiminden sonra kısmi süreli çalışma talebinde bulunulabileceği düzenlenmiştir. Buna göre, kısmi süreli çalışma çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar olabilecektir.
Dolayısıyla sorunuzda her ne kadar çocukların yaşını belirtmemiş olsanız da eğer ilkokul çağına başlama yaşında değillerse ve eşinizin tam süreli çalışmaya geri dönmek istediğine dair işverene bir yazılı talebi bulunmamakta ise işverenin bu durumda eşinizi tam zamanlı çalışmaya zorlaması söz konusu değildir. 
İş Kanunu’nun 13. maddesinin 4. fıkrasında, ayrıca, işçinin bu talebinin işveren tarafından karşılanacağı ve işçinin bu talebinin geçerli fesih nedeni sayılmayacağı da madde metninde düzenlenmiştir. 
Kanunun düzenlenmesinden de görüleceği üzere, kısmi süreli çalışma doğum sonrası çalışanlara tanınmış bir hak ve bu uygulama kanun ile güvence altına alınmıştır. Dolayısıyla, işveren, doğum sonrası usulüne uygun şekilde talep edilmiş olan kısmi süreli çalışma talebini onaylamak durumundadır.
Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik’in, 12. maddesinde bu kapsamda kısmi süreli çalışma yapılabilecek işler düzenlenmiştir. Buna göre, “Kısmi süreli çalışma;
a) Özel sağlık kuruluşlarında ilgili mevzuat uyarınca mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuvar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde,
b) Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen sanayiden sayılan işlerde,
c) Nitelikleri dolayısıyla bir yıldan az süren mevsimlik, kampanya veya taahhüt işlerinde,
ç) İş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde, işverenin uygun bulması halinde yapılabilir.”
Bu kapsama girmeyen işlerde işverenin uygun bulma şartı aranmaksızın kısmi süreli çalışma yapılabilecektir.
İş Kanunu’nun 13. maddesinin metninde, kısmi süreli çalışmak isteyen kadın işçinin talebinin “işveren tarafından karşılanır” ifadesi yer almaktadır. Burada kabul edilir gibi, onaylanır şeklinde yasal düzenleme yapılmadığı için işveren işçinin kısmi süreli çalışma talebini karşılamalıdır. 
Kaldı ki ilgili yönetmelikte de kısmi süreli çalışma yapılabilecek işlerin neler olduğuna dair olan düzenlemede belirtilen işler dışında, “Bu kapsama girmeyen işlerde işverenin uygun bulma şartı aranmaksızın kısmi süreli çalışma yapılabilecektir” hükmü yer almaktadır. 
Dolayısıyla, işverenin,  işçinin kısmi süreli çalışma talebini kabul etmeyerek işçiyi tam süreli çalışmaya zorlaması halinde, işçi iş sözleşmesini İş Kanunu’nun 24. maddesi gereğince, çalışma koşulları sağlanmaması nedeni haklı nedenle feshedebilecektir. 
Ayrıca, sorunuzda belirtmiş olduğunuz üzere eşiniz 4 yıldır bu şekilde kısmi süreli olarak çalışıyor ise, bu durumda işverenin eşinizi tam zamanlı çalışma kapsamına geçirmek istemesi, eşiniz açısından çalışma koşullarında esaslı bir değişiklik olmaktadır. Bu durumda işveren bunu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilecektir. Yazılı bildirim şekline uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından da 6 iş günü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamamaktadır. Bu durumda da işveren, işçi değişiklik önerisini bu süre içinde kabul etmezse, değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını veya fesih için başka bir geçerli nedenin bulunduğunu yazılı olarak açıklamak ve bildirim süresine uymak suretiyle iş sözleşmesini feshedebilecektir. Bu durumda işçinin kıdem tazminatını ödemek zorundadır. Ancak bu durumda da işçi açısından işe iade davası açma hakkı söz konusudur.