Ukrayna’nın nadir elementleri ve emperyalizm

Washington’da ABD Başkanı Doland Trump ile Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenkiy arasında bugün imzalanması planlanan “trilyon dolarlık” anlaşma, yüzyılımızın emperyalist zorbalığın ve paylaşımın mihenk taşlarından biri olma özelliği taşıyor.

ABD daha önce de ekonomik ve siyasi amaçları için ülkeleri işgal etmiş, yer altı ve yer üstü kaynaklarına el koyarak sömürmüştü. Ama bu denli pervasız yapmamıştı. Genellikle demokrasi, insan hakları, kadın özgürlüğü, dinmeyen iç savaşların... arkasına sığınarak hedeflerine ulaşmıştı. Asıl maksadını mümkün olduğunca çıplak şekilde göstermemeye özen göstermişti. Böylece işgal edilen ülkelerin halkları arasında tepkinin büyümesinin önüne geçmiş ya da geçmek istemişti.

Ukrayna’da ise sömürgeci zihniyet bütün çıplaklığıyla ortada. Üstelik Trump niyetini hiç gizleme ihtiyacı duymadan doğrudan ifade ediyor.

ABD emperyalizmi, yönetimde kimin olduğundan bağımsız olarak belli bir stratejiye bağlı olarak, önce Rusya’yı çevrelemek için Ukrayna içinde kaos yaratarak darbe yaptı, ardından Zelenskiy’i Rusya’ya karşı kışkırtarak savaş ortamı hazırladı. Sıcak savaşı başlatan Rusya olsa da, olanların en az 20 yıllık bir geçmişi var.

Üç yıldır savaş nedeniyle yıkıma sürüklenen, ekonomisi çöken, topraklarının en değerli bölümünü Rusya’ya kaptıran Ukrayna’nın, dikte ettirilen “nadir elementler anlaşmasını” reddetme şansının olmadığını en iyi bilenlerin başında, uluslararası ilişkilere de tüccar mantığıyla yaklaşan Trump geliyor. Bir iki itiraz öne süren Zelenskiy’nin, eğer son anda bir değişiklik olmazsa, tehdit ederek adeta paşa paşa anlaşmayı imzalamak için Washington yolunu tutmasını sağladı.

Ukrayna’nın sahip olduğu yaklaşık 600 bin kilometrekarelik devasa toprakların zengin nadir madenlerle dolu olması sadece Rusya’nın değil aynı zamanda ABD ve AB ülkelerinin de iştahını kabartmıştı. Ülkenin emperyalist kurtlar sofrasına dönüşmesinin tek nedeni siyasi nüfuz ya da güvenlik sorunu olmadığı bugün çok daha yalın şekilde görülebiliyor. Bütün emperyalistlerin derdi Ukrayna’nın sahip olduğu zengin madenler ve verimli topraklar...

Sovyetlerin “tahıl ambarı” olarak bilinen ülkenin geniş ovalarında adeta dünyayı besleyecek ürünler yetiştirildiği savaşın sürdüğü bu üç yıl içinde pek çok kez görüldü. Tarihsel açıdan Ukrayna, kömür ve demir cevherinin varlığı ve büyük nehirlerin sağladığı taşımacılık imkanı nedeniyle Sovyetler Birliği döneminde sanayileşmenin en önemli itici gücü olmuştu. Bugün Rusya’nın kontrolündeki Donbas bölgesi bu gelişmenin merkezinde yer alıyordu. Ayrıca Dinyeper Nehri, büyük soğutmaya ihtiyaç duyan her türlü enerji tesisi için bir kaynak olmakla birlikte ulaşım ve hidroelektrik fırsatları sunmuş ve sunmaya devam ediyor.

Bunların yanı sıra Ukrayna zengin enerji kaynakları ve madenlere de sahip. Ukrayna’da kaya gazı da dahil olmak üzere bir trilyon metreküpün üzerinde doğal gaz rezervlerinin olduğu biliniyor. Doğal gaz genellikle Sibirya'dan temin edildiği için Ukrayna'nın kendi rezervlerini geliştirmesi ancak savaşının başlamasıyla mümkün oldu. Avrupa’da Norveç’ten sonra en büyük doğal gaz rezervleri Ukrayna’da.

Yaklaşık 34 milyar ton kömür rezervi olduğu tahmin edilmekte ve bu kömür rezervleri açısından da Avrupa'nın ikinci en büyük rezervine sahip ülke. Ayrıca kuzeydoğuda azımsanmayacak petrol rezervleri var.

Keza Ukrayna uranyumda Avrupa’da birinci, dünyada onuncu; uçak yapımında kullanılan titanyumda Avrupa’da ikinci, dünyada onuncu; mangen cevherinde Avrupa’da birinci, dünyada ikinci; demir rezervinde Avrupa’da birinci, dünyada ikinci; cıva rezervinde Avrupa’da ikinci ve dünyada ikinci sırada.

Ülkedeki bir diğer önemli nadir element de magnezyum. Dünyada magnezyum cevherinin yüzde 80'inden fazlasını Çin üretirken, geri kalanın önemli bir bölümü Rusya’da. Ukrayna ise magnezyum rezervi bakımından dünya sıralamasında sekizinci. Alüminyum için önemli bir alaşım elementi olan magnezyum tedarikinin kesilmesi halinde, alüminyum endüstrisinin büyük bir bölümü, dolayısıyla otomotiv endüstrisi durma noktasına gelecek. Elektrikli araçlar ve cep telefonlarının aküleri için temel element olan ve artık “beyaz altın” diye adlandırılan lityum rezervleri de Ukrayna’da mevcut.

Trump’ın verilen yardımlara karşılık nadir elementleri tek başına ipotek etmek için hazırladığı anlaşma, küresel çapta yaşanan emperyalist rekabette ABD tekellerinin ihtiyaç duyduğu ve Çin’le ilişkilerin gerilmesi durumunda ihtiyaç duyacağı nadir elementleri güvence altına almayı amaçlıyor. Bu açıdan anlaşma, nadir elementlerde Çin’den bağımsızlaşma, AB’yi paylaşımın dışında tutmanın çok önemli bir hamlesi olarak görülebilir.