Tekel cezaları çözüm mü?

Google, ABD’de bir yıldan kısa bir süre içinde ikinci kez ABD antitröst kanunlarını ihlal etmekten suçlu bulundu. Önceki hafta Virginia’da görülen davada Google’ın “Reklam borsası pazarında kasıtlı olarak tekel gücü elde ederek ve sürdürerek ve yayıncı reklam sunucusunu (DFP) ve reklam borsasını (AdX) birbirine bağlayarak” mevcut antitröst kanunlarını çiğnediğine karar verildi⁰. Aynı davada mahkeme, “açık web görüntülü reklamveren ağları” ile ilgili tekel konumunun kötüye kullanılması iddialarının ise kanıtlanamadığına kanaat getirdi. Geçen yılın ağustos ayında sonuçlanan başka bir davada Google, arama alanında tekel konumunu kötüye kullanmaktan suçlu bulunmuştu¹.

Google hakkındaki soruşturmalar sadece ABD’ye özgü değil. Rekabet Kurulu aralık ayında “Google’ın kendi SSP hizmetine haksız avantaj sağladığına ve bu eyleminin rakiplerin faaliyetlerini zorlaştırıcı nitelikte olduğuna” kanaat getirerek Google’a 2.6 milyar lira para cezası vermişti².  Bir diğer vakada Japonya Adil Ticaret Komisyonu Google’ın telefon üreticileri ile kendi uygulamalarının yüklenmesini içeren anlaşmalarını kanuna aykırı bulmuştu³. Bunlar son yıldan birkaç örnek. Google’a farklı ülkelerde açılmış en azından yüzün üzerinde tekel soruşturması ve dava var⁴. Söz konusu soruşturmalar Google’ın bazı servislerinde yoğunlaşmış durumda: arama, Android, alış-veriş, Android uygulama mağazası ve reklam.

“Google verili bir x alanda tekel mi?​” sorusunun yanıtı hangi ülkenin yasalarına göre baktığınızdan tutun da hangi ekonomi-politik yaklaşımla yargıladığınıza göre değişebilir. Biz “ördek testi”nin Douglas Adams yorumu ile yetinelim: “Ördeğe benziyorsa ve ördek gibi vaklıyorsa, en azından elimizde anatidae familyasından küçük bir su kuşu olma ihtimalini göz önünde bulundurmalıyız.” Elimizde verili bir alanda en azından tekelimsi olarak değerlendirilebilen, yıllar içinde birçok soruşturmayla karşı karşıya kalmış, tekel soruşturmalarında milyarlarca dolar ceza ödemiş bir şirket var. Ve bu şirket yıllardır büyüyerek konumunu sağlamlaştırıyor. 

Google, açılan soruşturmalardan bazen etkisiz sayılabilecek miktarlarda ceza ödeyerek bazen soruşturmaların teknik detaylara boğulmasıyla bazen de göstermelik düzenlemelerle kurtulmayı başardı. Bu son kararın da muhtemelen dişe dokunur bir sonucu olmayacak. Zaten Google kararı kendi açısından kısmi bir kazanım olarak değerlendiriyor. Çünkü Google’ın “Reklamveren araçları ve bazı satın almalarının rekabete zarar vermediğine” hükmedilerek söz konusu araçlar ve satın almalar da aklandı. 

Sonucun farklı olması beklenemezdi. Bundan önceki pek çok antitekel davasında pratikte görüldüğü üzere kapitalizmin tekellerle kökten bir sorunu yok. Fazla yaramazlık yapan tekel biraz azarlanıyor, hafifçe kulağı çekiliyor, sonrasında ise tekel, tekel kalmaya ve bu gücünü tekel kalmasını garanti altına almak için kullanmaya devam ediyor. 

Küçük yayıncıların dünya genelinde yaşamakta olduğu Google kaynaklı trafik sorunu bunun güncel örneği. Arama, tarayıcı, mobil ve reklam sektörlerinde tekel/tekelimsi konumunda olan Google için piyasayı konsolide edene ve alternatifini oluşturana dek küçük yayıncılarla reklamlar üzerinden yapılan gelir paylaşımı pratik bir mecburiyetti. Arama sonuçları ne kadar kötüleşirse kötüleşsin Google’ın bir kullanıcı kaybına uğramaması ve küçük içerik üreticilerden geniş dil modelleri (LLM) aracılığıyla yığınlar halinde çalınan içeriklerin LLM’ler aracılığı ile aklanabilmesi Google’a içerik üreticileri aradan çıkartabileceği yeni bir yol sundu: Çalınıp aklanan içeriklerle kullanıcıları arama sayfasında tutarken reklamları da burada göstermek. Gelirini Google’a bağlamış içerik üreticinin bu denklemden kolay bir çıkışı yok. Antitekel cezalarının sorunu çözmediğini mevcut pratik kanıtlıyor. İçerikler LLM’ler ile yeniden üretildiğinden ana akım medyanın iştahını kabartan link vergisi gibi tasarılar boşa düşüyor. Google ise çaldığı içeriklerle içeriklerin gerçek üreticilerini yok oluşa doğru iteklemeye devam ediyor.

[0] https://bit.ly/44CCLUu
[1] https://bit.ly/42CUSXU
[2] https://bit.ly/3Y6nIP1
[3] https://bit.ly/4ijXEHz
[4] https://bit.ly/443XkZY