Panama Belgeleri: Kapitalizmin kirli çamaşırları döküldü

Panama’da kurulan 214 bin paravan şirkete ait 11.5 milyon gizli belge sızdırıldı, vergi cennetindeki hesaplar ortaya döküldü. Panama merkezli Moses Fonseca isimli hukuk şirketine ait belgeler üzerinde bir yıl boyunca çalışan Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) önceki gece belgeleri paylaşmaya başladı. 

Belgelerde dünya liderleri ve zenginlerin vergi kaçırmak ve para aklamak için hangi yollara başvurduğu gözler önüne seriliyor. Panama’da faaliyet gösteren Mossack Fonseca hukuk şirketine ait dokümanlar, şirketin müşterilerinin vergi kaçırmasına, yaptırımları bertaraf etmesine ve kara para aklamasına yardımcı olduğunu gösteriyor.

BİR YILDIR ÜZERİNDE ÇALIŞILIYORDU

Off-shore hesaplarda servetlerini saklayanları ifşa eden belgelere Panama Papers (Panama Belgeleri) adı verildi. Almanya’da yayımlanan Süddeutsche Zeitung (SZ), 2.6 terabayt büyüklüğündeki 11.5 milyon belgenin kendilerine hiçbir karşılık beklenmeden bir yıl önce verildiğini açıkladı. 

Panama Papers, 2010’deki ABD diplomatik yazışmalarının yayımlandığı Wikileaks’ten ve 2013’te Edward Snowden’in yayınladığı ABD istihbarat belgelerinden çok daha büyük.

Belgelerin sızdırıldığı Mossack Fonseca, off-shore danışmanlık hizmeti veriyor ve bu alanda dünyada dördüncü büyük şirket.

POLİTİKACILAR, SANATÇILAR, FUTBOLCULAR, FIFA YÖNETİCİLERİ...

Sızdırılan belgelerde, 12 devlet lideri 143 politikacının adı geçiyor. Belgeler, politikacılarla birlikte, uyuşturucu kaçakçıları, sanatçılar ve sporcuları da içeriyor.

Boykot cezası alan UEFA Başkanı Michel Platini ve Dünya Futbol Federasyonları Birliği FİFA’nın Etik Komisyonu Başkanı Juan Pedro Damiani ile Arjantinli Futbol Yıldızı Lionel Messi’nin de paravan şirketler üzerinden vergi kaçırdıkları anlaşılıyor. Sinema Oyuncusu Jackie Chan da adı Panama Belgelerinde geçenler arasında.

12 ÜLKE LİDERİNİN ADI GEÇİYOR

Belgelerde hem emekli olmuş, hem de hâlâ görevde olan toplam 12 ülke liderinin adı geçiyor. Şu ana kadar Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Arjantin Cumhurbaşkanı Mauricio Macri, İngiltere Başbakanı David Cameron, Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, Ukrayna Cumhurbaşkanı Petro Poroşenko, İzlanda Başbakanı Sigmundur Gunnlaugsson gibi isimler yer alıyor. 

Libya’nın Eski Lideri Muammer Kaddafi ve Mısır’ın Eski Lideri Hüsnü Mübarek’in aileleriyle yakın çevrelerine ait gizli hesapların da bilgileri bulunuyor.

MOSSACK FONSECA: İSTİSMAR EDİLDİK

Mossack Fonseca sızdırılan belgeler konusunda yaptığı açıklamada, hiçbir zaman uluslararası hukuku ihlal etmediğini, kara para aklama, terörün finanse edilmesi veya benzeri bir yasa dışı faaliyete karışmadığını iddia etti. Şirket açıklamasında ayrıca “Verdiğimiz hizmetlerin istismar edilmesinden dolayı üzüntü yaşıyoruz” ifadesi de yer aldı.

Hayali şirket kurmak yasak olmamakla birlikte bu şirketlerden servet vergisi kaçırmakta yararlanılıyor. Alman Sosyal Demokrat Partisi Genel Başkan Yardımcısı Ralf Stegner, vergi kaçakçılığının topluma karşı işlenmiş ağır suç olduğunu belirterek, vergi cennetleriyle kararlı bir şekilde mücadele edilmesini ve vergi yasalarındaki açıkların kapatılmasını istedi. 

RUSYA: MİLYAR DOLARLIK KARA PARA AKLAMA

En çok ilgi gören belgeler arasında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in adının geçtiği belgeler bulunuyor. Belgelere göre Putin, kendisine yakın isimler üzerinden Panama’daki offshore hesaplara 2 milyar dolar aktarmış.

Bank Rossiya tarafından yürütülen operasyonda, ilk para transferi Vladimir Putin’in yakın çevresindeki isimlere ait offshore şirketlere (Vergi kolaylığı olan ülkelerde kurulan şirketler) yapılıyor. Bu isimlerden birisi Sergey Roldugin. Çello virtüözü olan Roldugin, Putin’in çocukluk yıllarından bu yana yakın arkadaşı ve aynı zamanda da Putin’in kızı Maria’nın vaftiz babası. Belgelerde Roldugin’in şaibeli finansal işlemlerle milyonlarca dolar kâr elde ettiği gözüküyor. Ancak yine aynı belgelerde Roldugin’in şirketinin “Bu şirket kazançların son sahibinin gizliliğini ve kimliğini korumak amacıyla kurulmuş olan bir şirkettir” ifadesi yer alıyor.

RUSYA’DAN YANIT: GAZETECİ DEĞİL CIA AJANLARI

Rusya’dan açıklama ise gecikmedi. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, “Bu belgelerde başka liderlerin isimleri geçse de bu saldırının ana hedefi ülkemiz ve kişisel olarak Putin” dedi. Panama Belgeleri’nin Putin hakkında ne somut ne de yeni bir şey içerdiğini de belirten Peskov, bu belgeleri inceleyen araştırmacı gazetecilerin bazılarının ise eski CIA ajanları olduğunu ileri sürdü. 

İZLANDA: ÜLKESİ KRİZDEYKEN PARALARI GÖTÜRMÜŞ 

Belgelerde adı geçen İzlanda Başbakanı Sigmundur Gunnlaugsson için ülkede istifa sesleri yükselmeye başladı bile. Mossack Fonseca belgelerinde Başbakan Gunnlaugsson’un ülkesi finansal krizdeyken, kamu fonlarıyla kurtarılan bankalara özel bir alaka gösterdiği görülüyor.

Belgelerde, Gunnlaugsson’un bir offshore şirket aracılığıyla sorunlu İzlanda bankalarına yüz milyonlarca dolarlık yatırım yaptığı ve bu yatırımları kamuoyuyla paylaşmadığı anlaşılıyor.

2009’da başbakanlık görevini devralan Gunnlaugsson’un, bankalara yatırım yapan Wintris şirketindeki paylarını beyan etmediği, şirketteki yüzde 50 hissesini, başbakan olduktan 8 ay sonra eşine devrettiği görülüyor. Hisselerin devri ise, hisse başı 1 dolar bedel üzerinden gerçekleşmiş.

İzlanda’da Gunnlaugsson’un hemen istifa etmesi gerektiği yönünde baskılar artarken, Başbakan yasa dışı bir iş yapmadığını ve eşinin de hisse devrinden herhangi bir finansal çıkar sağlamadığını ileri sürüyor.

MESSİ’NİN HESAPLARI DA İFŞA OLDU

Panama’dan sızan belgelerde Barcelona’da forma giyen Arjantinli Futbolcu Lionel Messi’nin hesapları da ifşa oldu. Ünlü futbolcunun vergi kaçırabilmek için babası ile beraber Panama’da şirket kurduğu belirlendi. 

TÜRKİYE DE VAR

210 bin kadar şirket veya müşterinin yer aldığı belgelerde, Türkiye’den de 101 şirketin ve 10 müşterinin yer aldığı belirtiliyor. Ancak bu isimler henüz ifşa edilmiş değil.

KİM BU GAZETECİLER?

Panama Belgeleri olarak adlandırılan belgeler Washington’da 1997 yılında kurulan Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumuna (ICIJ) üye 400 gazeteci tarafından değerlendirilmiş. Konsorsiyumda 60 ülkeden gazeteciler bulunuyor. Bu gazeteciler özellikle sınır ötesi suçlar ve yolsuzluk suçlarıyla ilgili araştırmalar yapıyor. 

ICIJ Direktörü Gerard Ryle, ele geçirilen belgelerin Mossack Fonseca şirketinin son 40 yıl boyunca yürüttüğü günlük işlemleri kapsadığını ifade ediyor. Ryle, “Ele geçirilen belgelerin sayısına bakıldığında sanırım bu olay, vergi cennetlerine indirilmiş en sert darbe oldu” diyor.

KİMLER NELER YAPMIŞ?

* Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad da adı Panama belgelerinde geçenler arasında. Esad’ın kuzenleri Rami ve Hafız Makluf, Suriye hükümetine uygulanan yaptırımlardan kaçmak için offshore hesaplar açmış.

* Bugün Ortadoğu ve Afrika’daki savaş politikalarına hız veren ve Yemen halkına kan kusturan Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz el Suud, Virgin Adalarındaki şirketleri aracılığla İngiltere’de lüks evler ve yat almış. 

* Son seçimlerde Latin Amerika’da sosyal demokrat hükümetler zincirini kırarak ABD işbirlikçiliği ülkesine geri getiren Arjantin Devlet Başkanı Mauricio Macri’nin babası ve kardeşi Bahamalar’da şirket kurmuş. 

* İngiltere’de Muhafazakar Başbakanı David Cameron’un babası Ian Cameron, Panama’da kurduğu şirketiyle, yatırımcılara vergisiz yatırım sözleri vermiş. Cameron, 2010 yılında yaşamını yitirdi. 

* Çin Halk Cumhuriyeti Eski Başbakanı Li Peng’in adı da Kızı Li Xiaolin'in yaptığı işlemler nedeniyle Panama Belgeleri’nde geçiyor.

* Irak’ın eski Başbakanı ve eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı Ayad Allavi’de Panama’da şirket kuranlar arasında, bu şirketler üzerinden İngiltere’de milyon dolarlık evleri olduğu ortaya çıktı. 

* Panama belgelerinde Pakistan Başbakanı Navaz Şerif’in çocuklarının da çok  sayıda offshore şirkete sahip oldukları görülüyor. Bu paralarla İngiltere’de evler satın almışlar. 

HOLLANDE: PANAMA BELGELERİ FIRSAT

Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande, vergi kaçırmak için kullanıldığı iddia edilen offshore hesaplarının afişe edilmesini ‘iyi haber’ olarak nitelendirdi. Hollande, “Bu bilgiler ortaya çıktıkça soruşturma ve davaların açılacağı konusunda sizi temin ederim. Bu ifşaatler iyi haber çünkü vergi gelirlerini artıracak” dedi.

MOSSACK FONSECA NASIL BİR ŞİRKET?

BBC’nin haberine göre Mossack Fonseca’nın ticari sicili Panama’da. Ancak şirket operasyonları küresel düzeyde. Mossack Fonseca’nın internet sitesinde 42 ülkede toplam 600 kişilik bir ekibin bulunduğu ifade ediliyor. Ayrıca dünyanın farklı yerlerinde satış yetkilileri de (franchise) bulunuyor. Şirket İsviçre, Kıbrıs ve Virgin Adaları gibi vergi cenneti olarak bilinen ülkelerde yoğun faaliyet gösteriyor.

Mossack Fonseca, offshore şirketlere hukuki danışmanlık hizmeti sunan en büyük dördüncü şirket. Bugüne kadar 300 binden fazla şirketi farklı düzeylerde temsil etmiş. Temsil edilen şirketlerin yarısından fazlasıysa vergi cenneti olarak nitelenen ülkelerde kayıtlı şirketler.

OFFSHORE NEDİR NE İŞE YARAR?

Kapalı kıyı olarak tanımlanabilecek “offshore”, ekonomide kaba bir anlatımla “vergiden uzak” anlamına geliyor. Offshore işlemler, vergilerin yüksek olduğu ülkelerde yaşayan para sahiplerinin, vergi ödememek için ticari faaliyetlerini ve paralarını verginin hiç olmadığı ülkelere taşımalarıyla gerçekleşir. 

Uluslararası Kıyı Ötesi Mali Merkezler, “Vergi Cennetleri” olarak da bilinen bu yerlerin önde gelenleri şunlardır: Uzak Doğu’da, Hong-Kong, Singapur. Ortadoğu’da Bahreyn, Pasifik Adaları içerisinde Cayman Adaları ve Bahama. Amerika’da Virjin Adaları, Panama. 

Bu ülkeler offshore işlemlerden ciddi para kazandıkları için gizliliğe son derece önem verirler ve bu da şirketlere güven verir. Offshore şirketler ve offshore bankacılık olarak iki türü olan işlemlerin avantajları şunlar: “Bu bölgelerde kurulan şirketler her türlü vergiden muaftır. Ayrıca yaptıkları işlemlerle ilgili kayıt tutmak ve hesap verme zorunlulukları yoktur. Para sahipleri merkez bankalarına karşılık yatırmaktan kurtulur. Tasarruf mevduat sigorta fonuna prim ödemezler. Hesaplar yurt dışında gösterildiğinden, resmi denetimden kaçarlar.” (DIŞ HABERLER)