Kuzey İrlanda’da siyasi kriz erken seçim getirdi

Rıza ÇETİNKAYA
Londra

Kuzey İrlanda Bölgesel Hükümeti Başbakan Yardımcısı ve İrlanda Cumhuriyetçi Ordusunun (IRA) eski liderlerinden Martin McGuinness’in, bağımsızlık yanlısı Cumhuriyetçi Sinn Fein partisi ile İngiltere yanlısı Birlikçilerin ortaklığındaki Kuzey İrlanda Bölgesel Hükümetindeki görevinden ayrılması tartışmalara yol açtı.

Bunun üzerine “Buradayım bir yere gitmiyorum, siyasi mücadeleyi bırakmıyorum” diyen McGuinness, “Uzun ve dikkatlice düşündüm, yeni nesil cumhuriyetçilerin bizi yönetmesine karar verdim” ifadelerini kullandı. Ancak tartışmalar sürüyor. McGuienness’in koltuğu dolduruldu ancak görevlendirmenin gerçekleşmesi bir haftadan uzun sürünce İngiltere 19 yıl sonra ilk defa siyasi müdahalede bulundu ve parlamentoyu feshederek 2 Mart’ta erken seçim yapılacağını açıkladı.

İSTİFA ERKEN TARTIŞMALARA YOL AÇTI

Kuzey İrlanda Bölgesel hükümetinde 2007 yılından beri başbakan yardımcılığı yapan McGuinness, hükümetin işleyebilmesi için görevini büyük bir sabır ile yerine getirmeye çalıştı. Ancak hükümet ortağı Demokratik Birlik Partisi (DUP) ile devam eden anlaşmazlıkların son bir ayda üst seviyeye çıkması, istifasının nedeni olarak gösteriliyor. Martin McGuiness, kamu finansmanına ilişkin suçlamaları dikkate almayan Başbakan Arlen Foster’a tepki olarak istifa kararı aldı.

DUP Lideri Foster suçlamalara ilişkin soruşturma başlatmak yerine Martin McGuinness’in sağlığı ile soruları gündemde tutmayı yeğledi.

Bunun üzerine basın açıklaması düzenleyen McGuinnness istifanın sağlığı ile ilgili olmadığını belirtirken kamu finansmanıyla ilgili suçlamalar bölgesel hükümet tarafından dikkate alınmadığı için istifasını sunduğunu dile getirdi. Demokratik Birlik Partisinin ağır bir şekilde kurumlara zarar verdiğini, toplumun güvenini yitirdiğini söyledi.

ENERJİ ÖDENEKLERİ SORUN OLDU

Koalisyon hükümetinde çöküşe yol açan tartışmalar, Arlen Foster’in 2012’de Kuzey İrlanda’nın iş, ticaret ve yatırım bakanı olduğu sırada kurulan Yenilenebilir Isı Teşviği (RHI) ile ilgili.

Foster, yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji tüketimindeki payını artırmak amacıyla bir fon oluşturdu. Ancak yerli olmayan kullanıcılar yakıtta ödedikleri miktarı aşan sübvansiyonlar aldılar. RHI için harcadıkları her 1 sterlin için 1.60 sterlin aldılar.

Kuzey İrlanda Ekonomi Bakanlığından yapılan açıklamada RHI fonunun vergi mükelleflerine yaklaşık 490 milyon sterlin ek yük getirdiğini duyuruldu.

ANLAŞMAZLIKLAR RHI İLE SINIRLI DEĞİL

Sinn Fein ile DUP arasındaki anlaşmazlıklar sadece yenilenebilir ısı teşviği (RHI) ile ilgili kamu harcamalarındaki usulsüzlüklerle sınırlı değil. Kuzey İrlanda Bölgesel Hükümetine yetki devri ile birlikte birçok sivil ve kültürel haklar kabul edildi.

Sinn Fein, İrlanda dilinin korunması, gelişimi ve yaygınlaştırılması için fonlar oluşturmayı ve okullar açmayı teşvik etti. Ancak hükümet ortağı DUP’nin gerici politikaları nedeniyle her seferinde itirazla karşılaştı.

İNGİLTERE HÜKÜMETİ ENDİŞELİ

Martin McGuinness’in istifası İngiltere yanlısı Birlikçilerin ve bağımsızlık yanlısı Cumhuriyetçilerin ortaklığında siyasi krize neden oldu. Sinn Feinn’in boşalan koltuğa yeni bir isim belirlemesi gecikmesi başta İngiltere hükümeti olmak üzere çeşitli çevreleri kaygılandırdı.

İngiltere hükümeti istikrarsızlığın geçmişe dayanan görüş ayrılıklarını alevlendirmesi ve şiddeti körüklemesinden endişe duyduğunu gizlemedi.

İngiltere Başbakanı Theresa May yaptığı açıklamada “Mezhep kaynaklı şiddete yıllar önce son veren, barışı baltalamaması gerektiğini söyleyerek, Kuzey İrlanda’daki ilerleme zor kazanılmıştı. Bunu riske atmamalıyız” dedi.

ERKEN SEÇİM 2 MART’TA

İktidarı paylaşan DUP ve Sinn Fein’in önde gelen siyasi liderlerinden herhangi birisinin görevden istifa etmesi durumunda istifayı takip eden 7 gün içerisinde istifa eden kişinin yeri doldurulmadığı için tüm koalisyon düşüyor.

Böylece Kuzey İrlanda’da barış sürecini başlatan 10 Nisan 1998 tarihli “Hayırlı Cuma Anlaşması”nın (Good Friday) imzalanmasından bu yana ilk kez İngiltere hükümetinin doğrudan müdahalesi ile erken seçim tarihi belirlendi. İngiltere hükümetinin Kuzey İrlanda Bakanı James Brokensire, yaptığı açıklamada bölgesel parlamentonun 26 Ocak’ta feshedildiğini ve seçimlerin 2 Mart Perşembe yapılacağını duyurdu.

MCGUINNESS KİMDİR?

Bağımsızlık yanlısı İrlanda Cumhuriyetçi Ordusuna (IRA) 1969 yılından katılan 66 yaşındaki McGuinness, çatışmaların en yoğun yaşandığı 1973 yılında örgüt üyeliğinden 6 ay hapis yattı. 1982 legal siyasi hayata geçiş yapan McGuinness, IRA’nın ateşkeş ilan ettiği 1994 yılında Sinn Fein Partisi adına başmüzakereci görevini üstlendi. Kuzey İrlanda’da 1997 yılında seçimlerde Mid Ulster bölgesinden İngiliz parlamentosuna seçilen McGuinness, IRA ile İngiliz hükümeti arasında 1998’de yapılan barış görüşmelerinde ve “Hayırlı Cuma Anlaşması”nın (Good Friday) imzalanmasında önemli rol oynadı.   

YENİ BAŞBAKAN YARDIMCISI AMA…

Kuzey İrlanda Bölgesel Hükümeti Başbakan Yardımcısı ve İrlanda Cumhuriyetçi Ordusunun (IRA)  eski liderlerinden Martin McGuinness’in istifasını sunmasından sonra, Sinn Fein Partisinin Bölgesel Parlamentodaki yeni lideri sağlık bakanlığı görevinde bulunan Michelle O’Neill oldu.

Sinn Fein Partisi Lideri Gerry Adams ve Martin McGuinness’in de hazır bulunduğu 23 Ocak Pazartesi günü konuya ilişkin yapılan basın açıklamasında konuşan Michelle O’Neill yeni görevin kendisini onurlandırdığını ifade etti. O’Neill “Sizleri hayal kırıklığına uğratmayacağım. Zor zamanlardan geçiyoruz ancak ben hiçbir zaman zorluklardan korkmadım. Harekete geçmekten asla korkmadım” dedi.

Sinn Fein Partisi Lideri Gerry Adams ve Martin McGuinness de atamadan duydukları memnuniyeti dile getirerek, O’Neill’in partide yeni nesli temsil ettiğini söylediler.

Michelle O’Neill, parlamentoda 2007 yılından beri Kuzey İrlanda’nın Mid Ulster bölgesini temsil ediyordu. Daha önce de Kuzey İrlanda Tarım ve Kırsal Gelişme Bakanlığı görevi yürüten O’Neill, Mayıs 2016’dan beri sağlık bakanı görevinde bulunuyordu. Ancak O’Neill’in görevi devralması İngiltere’nin müdahalesini engellemedi. Kuzey İrlanda’da seçim süreci başladı.