Sanayide kadın işçilik: Eşit ücret yok, izin yok, kreş yok...

Şener DOĞAN
İstanbul

Her gün yüzlerce, binlerce işçinin üretim yaptığı, birçok metal fabrikasını içinde barındıran Tuzla Organize Sanayi Bölgesindeyiz. Metal fabrikalarında kadın işçilerin de yoğunluklu çalıştığı bir bölge burası. Her türlü işi yapıyor fabrikalarda kadınlar. Ancak eşit ücret alamıyorlar, izin hakları yok, kreş yok... Böyle olunca çocuklarına aldıkları telefonla bakım işini yapabiliyorlar... Uzun çalışma saatlerinin, aşağılamanın, baskının, küçümsemenin yaşandığı bu fabrikalardan iki kadın işçi ile koyu bir sohbete dalıyoruz.

6 yıldır teneke kutu ambalajı yapan bir fabrikada çalışan genç bir işçi ile birlikteyiz. 100-150 kişinin çalıştığı fabrikada 50-60 kadın olduklarını anlatıyor. Hem çalışıp hem de çocuk bakmakla, ev işleriyle uğraşmakla yükümlü olan bu kadınların en büyük dertlerinden biri izin alma. Kolay kolay izin vermiyorlar işçilere. Başka sıkıntılar yaşadıklarından da bahsediyor genç işçi ve devam ediyor: “Çalışma koşulları çok ağır. Bant usulü çalışıyoruz. Tenekeler çalışıyoruz, tenekeleri kaldıramıyoruz ve bunları konuşamıyoruz, sıkıntımızı dile getiremiyoruz. Sendikamız yok, işçi temsilcimiz var fakat bir faydasını görmedim. Boyum kısa olduğu için koca kasaların içine eğilmek durumundayım. Kaç defa düşebileceğimi söyledim, düzelteceklerini söylediler, hâlâ bu konuda bir gelişme yok.”

İŞ AYNI ÜCRET FARKLI

- Fabrikada başka ne gibi sıkıtılar yaşıyorsun, çalışma koşullarınız nasıl?

- Biz her zaman deriz kadın üretken olmalı. Ama kadına saygı yok. Bir kere kadını insan olarak görmüyorlar. Erkek işçiler için de böyle, patron, müdür, ustabaşı için de. Öyle aşağıda görüyorlar ki, erkek işçiyle aynı işi yapmama rağmen ne aynı tepkiyi görüyorum ne de aynı ücreti alıyorum. Geçenlerde bir arkadaş patrona ücret eşitsizliğini dile getirdi. Patron “Ne kadar çalışıyorsun ki, sana ne vereyim” dedi. Patron bunu söyleyebilme hakkına sahip değil, çünkü patron olarak orada durmuyor. Bunu müdür dese bir diğeri dese anlarım, ama fabrikada hiç gezmeyen, beni tanımayan, adımı bilmeyen patron bunu diyemez.

NEFES ALACAK ZAMAN YOK

Nefes alabilecekleri zamanları olmadığından da şikayet ediyor. Sabah 7.45’te işbaşı yapıp 17.45’te paydos ettiklerini söylüyor. 10 saat yani. Bazı cumartesileri mesai olduğunu da ekliyor: “Sürekli bir koşuşturma halindeyiz. Bir araya gelip sohbet edemiyoruz. Tuvalete giderken kavga dövüş gidiyoruz. Bandı bırakıp gidemiyorsun, yerine eleman bulabilmelisin ki gidesin. Şimdilik kavgayla da olsa gidiyoruz.”

OLMAYAN KREŞE ÇÖZÜM

Konu geçinmeye geliyor. Kadınların “Tek kişi geçinemediğimiz için çalışıyoruz” dediklerini anlatıyor. Ama bir taraftan da kızıyor onlara: “Biraz sormak gerek aslında. Eskiden tek kişi çalışıp geçinebilirken bugün niye iki kişi birden çalıştığında bile geçinemiyor. Bu sorgulanmıyor.”  

Kadınlar açısından çocuk bakımı da ciddi problem. Kreş yok, kreşe gönderecek para da yok. Genelde anneanneler bakıyor. Kadınlar kendi yöntemleriyle çözmeye çalışıyor bakım problemini. Çarpıcı bir örnek veriyor fabrikadaki bir arkadaşından. 6 yaşında kızı olan arkadaşı kızına cep telefonu almış. Evde yalnız bırakıyor, ama sürekli telefon ediyor kızına.

2 BUÇUK YILLIK METAL İŞÇİSİNİN ALDIĞI ASGARİ ÜCRETE DENK

Başka bir metal fabrikasında 2.5 senedir çalışan bir işçiyleyiz şimdi de. Orta yaşlarda kendisi, 6-7 senedir sigortalı çalışıyor, daha önce sigortasız çalışmış. Geçinemez olunca da düzenli bir işte çalışmaya başlamış. Onların fabrikada Türk Metal örgütlü. Türk Metal’i kötünün iyisi olarak tanımlıyor. 300 kişi çalıştıkları fabrika araba yedek parçaları üretiyorlar. Ford Otosan’a çalışıyorlar. Puntoda çalışıyor o. Kendisiyle birlikte 50’ye yakın kadın çalışıyor. Kendilerinden sürekli seri üretim istediklerini anlatıyor. Metal sözleşmesi daha çok yeni olmasına rağmen iki buçuk yıllık işçi 2 bin 300 lira alıyor. O da ikramiyesi, her şeyi içinde. “Bakarsan asgari ücrete denk geliyor” diyor.

DAHA İYİ ÇALIŞMA KOŞULLARI DAHA İYİ ÜCRET, KREŞ

Fabrikada 1 Mayıs’ın hiç tartışılmadığını, sendikanın da 1 Mayıs ile ilgili bir şey söylemediğini aktarıyor: “Bir bakmışsın sadece bir kart dağıtmışlar. Hiçbir çalışma yok. İşçiler de 1 Mayıs’ı tartışmıyor” diyor. Kendisi de bugüne kadar 1 Mayıs’a katılmamış bu yıl katılmak istiyor, atmosferini solumak için, sonra da taleplerini sıralıyor: “Daha iyi çalışma koşulları daha iyi bir ücret, kreş. Fabrikada yemeklerden şikayetçiyiz, bunun da düzeltilmesini istiyoruz. Yemekler o kadar kötü ki dışarıdan yemek zorunda kalıyoruz. Sendika başkanı geliyor, söylüyoruz ‘Yemek konusunu açmayın yemekleriniz gayet iyi’ diyor.”

-Seçim tartışmalarına dair neler var fabrikada, nasıl karşılandı erken seçim?

-Bizim orası genelde AKP’li olduğu için sevinçliler tabii, kazanacaklarını düşünüyorlar. İşçiler arasında MHP’li pek yok. Saadet Partili birkaç kişi var, ancak geneli AKP’li. Muhalif olanları toplasan 50 kişi yok. Memleketteki kutuplaşma fabrikaya da yansıyor. Çok ileri düzeyde değil ama. Aynı bantta çalıştığım AKP’li bir çocuk var. Kılıçdaroğlu’ya laf söylüyordu. Ben de “Dönün biraz kendinize bakın” dedim. O da “Siyasetçilerin hepsi dönek aslında, bir söyledikleri bir söylediklerini tutmuyor” dedi. Bunu bile bile niye verdiğini sorduğumda ise “Verecek hiç kimse yok” karşılığını verdi.

‘SÖZ HAKKIM OLSUN, SOKAKLARDA GÜVENLE DOLAŞAYIM’

Biraz 1 Mayıs’a dair konuşmak istiyoruz: “1 Mayıs çok konuşulmuyor, konuşan iki üç kişiyiz. Geneli tatil olarak görüyor 1 Mayıs’ı. Bir de böyle bir dönemde kadın arkadaşların durumu aklıma geliyor. Binbir emekle çalışıyorlar ama çalıştıkları parayı kocaları, babaları, ağabeyleri alıyor. Maaş kartı onlarda.

Bazı işçilerin 1 Mayıs’a gidenleri terörist olarak gördüğünü ama her şeye rağmen kendisinin 1 Mayıs’a katılacağını söylüyor, taleplerini dile getiriyor: “Ben 1 Mayıs’a gidiyorum, çünkü yaşamımdan memnun değilim. İşçiyi koruyan bir sendika istiyorum. Eğitim hakkı istiyorum, kadınların kendilerini güvende hissedeceği, özgürce yaşayabileceği, kendini rahatlıkla ifade edebileceği olanakların olmasını istiyorum. Kadınların ne iş yerinde ne mahallede ne sokağında hiçbir yerde söz hakkı da yok, güvenliği de… Sokak bütün insanların ortak yaşam alanları olmasına rağmen sabah karanlığında işe giderken çok tedirgin oluyorum. Saat kaç olursa olsun sokakta olduğumda güvende hissetmek istiyorum.”

SEÇİM TARTIŞMALARI

E bu kadar şey konuştuktan sonra sohbetimiz geliyor seçimlere. Fabrikada AKP’liler “Biz kazanırız” diyorlarmış. O da ‘Çalarsanız kazanırsınız” karşılığını vermiş: “Fabrikada işçilerin geneli AKP’li. “Arkadaşlardan biri nisan referandumu öncesi ‘Kim gelir’ diye sordu bana. Ben de ‘Adil olursanız düşersiniz. Adil olmadığınız sürece siz alacağınız için siz gelirsiniz’ dedim. ‘Nasıl bu kadar emin olabiliyorsun’ cevabını verdi. Seçimden sonra ona dedim ki, ‘Anayasayı bile çiğnediniz. Mühürsüz oyları saydınız. İkincisi halk meclisine halkın oyuyla gelmiş insanları yok sayıp hapse tıktınız.’ Böyle konuştuğumuzda onlar da ‘Teröristleri ayıklamak lazım. Ona oy veren de onun gibidir’ diyorlar Çeşitliliği sevmiyorlar, tek düşünce olsun. Herkese aynı düşünsün. Şimdi de yapılıyor seçim tartışmaları. AKP’li MHP’li işçiler var. MHP’li işçiler MHP’ye oy vermeyeceklerini söylüyor İyi Partiyi düşünüyorlar, ama ona da başkanı kadın olduğu için vermeyeceklerini söylüyorlar. Değişik bir düşünce. Kadınları her yerde küçümsüyorlar.

Kadınları sindirme konusunda büyük bir çabaları var, ama biz kadınlar koşullarımızın düzeltilmesi talebiyle, eşit koşullarda çalışma talebiyle ‘Varız’ diyerek yan yana omuz omuza mücadele etmeliyiz. Bizi birey olarak görsünler, önümüze bariyer kurmasınlar.” diyerek özetliyor durumu.