Sincan OSB’de üretim de işçilerin hakları da ekside

Gökhan ÇELİK
Ankara

Krizin etkileri fabrika ve işletmelerde daha sert hissedilmeye başladı. Savunma sanayi ve yurtdışı üretim yapan yerler krizden pek etkilenmezken, birçok fabrikadan üretimdeki durgunluk nedeniyle işçiler sürekli yıllık izne gönderiliyor. Kimi fabrikada ücretsiz izinler işçilerin ücretlerini asgari ücretin neredeyse yarısına düşürmüş.

Daha önce işçilerin yıllık izin haklarını gasp eden patronlar, işçilerin yıllık izinlerini eksiye düşürüyor. Yani işçilere gelecek yılların izinleri de kullandırılıyor.

Ankara’da bulunan Sincan Organize Sanayi Bölgesi’nde (OSB) bulunan fabrika ve yan sanayi işletmelerindeki işçilerle neler yaşadıklarını konuştuk. Durgunluk, siparişlerde azalma, yeni iş ilanlarının sayısında düşüş, fazla mesailerin kesilmesi gibi pek çok göstergeye bakarak değerlendirme yapan işçiler tedirgin bir bekleyiş içinde. Tabi çalıştığı iş yerinde işleri devam eden işçiler daha rahat! Stresli ve tedirgin olanlar işyerlerinde şimdilik üretim olmayan ya da üretimi iyice azalan işçiler.

Aselsan, Roketsan, Tai gibi savunma sanayi fabrikalarına tedarikçi olarak çalışan işyerleri ile ağırlıklı olarak yurt dışına çalışan fabrikalarda durgunluk ve kriz görüntüsü yok. Bunların pek çoğu haftada bir iki akşam ve hafta sonu mesaileri ile çalışmaya devam ediyorlar Yoğun bir işçi alımı olmasa da işçi çıkarma da yok, tek tük pozisyonlar için iş ilanları açıyorlar. Özellikle savunma sanayinde son yıllarda mantar gibi türeyen yan sanayi firmaları makine-tezgah alımlarını da arttırıyorlar. İhracat için çalışan fabrikalarda da durum benzer. Bunlara ek olarak, yurt dışına çalışan fabrikaların kendi yan sanayileri de işçilerin deyimiyle “boşta kalmayacak kadar” çalışıyorlar. Örneğin; Arçelik ağırlıklı olarak Çin ve diğer ülkelere ürettiği makineler için çalışırken, yan sanayisi Serdar Plastik’te çalışan bir işçi “Arçelik durmadan biz de durmayız” diyor. YTY Metal, Öznur Savunma gibi fabrikalar da yoğun tempo çalışan savunma yan sanayi firmalarından…

YURT İÇİNE ÇALIŞAN SANAYİDE DURGUNLUK

Madalyonun diğer yüzü ise bu iki tip işyerinin dışında kalan ve büyük çoğunluğu oluşturan fabrikalar. Ağırlıklı olarak yurt içine çalışan fabrikalarla bunların yan sanayileri büyük bir durgunluk içinde. Akşama kadar boş durmamak için temizlik bakım gibi işler yapılan işyerleri de var, işçileri yıllık izne ya da ücretsiz izne gönderenler de. Tahmin edileceği gibi bu fabrikalarda patronların ilk refleksleri işçilerin en doğal ve sıradan haklarına saldırmak oluyor.

HER GÜN ÜCRETSİZ İZİN HABERLERİ GELİYOR

Sincan OSB’nde yaygın, kitlesel bir işten atma henüz görülmese de irili ufaklı fabrikaların çeşitli bahanelerle işten çıkardığı işçiler var. 276 fabrikanın çalıştığı sanayi bölgesi genelinde bu sayı toplamda önemli bir noktaya ulaşıyor. Bununla birlikte “küçülme” gerekçesiyle onlarca işçinin bir anda işten atılması bir iki örnek dışında şimdilik pek yaşanmadı. Krizi gerekçe gösteren patronlar çoğunlukla yıllık izinleri ve ücretsiz izinleri dayatıyor. Birikmiş yıllık izinlerin kullandırılması ve ücretsiz izne gönderme haberleri her gün yeni bir işyerinden geliyor. Üstelik bunlar öyle bir seviyeye ulaştı ki pek çok fabrikada işçilerin yıllık izinleri fiilen patronların üretimi ayarlamakta kullandıkları bir araca dönüşmüş durumda.

YILIK İZİNLER EKSİYE DÜŞTÜ

Ücretsiz izinlerin işçilerin canını en çok yaktığı fabrikaların başında ise Hidromek geliyor. Hidromek Sincan OSB’nin en büyük işyerlerinden biri. Çalışan işçilerin verdiği bilgiye göre yıllık izinleri eksiye düşen, yani gelecek yılların izinleri kullandırılan pek çok işçi var. Bunlar kıdem tazminatlarını almaya hak kazandıklarında eksi izinleri kıdem tazminatlarından kesiliyor. Böylece işçinin dinlenmesi için hakkı olan fakat üretimin yoğun dönemlerinde kullandırılmayan yıllık izinler kriz dönemlerinde patron için maliyet olmaktan çıkarılıyor ve işçiye ödetilmiş oluyor.

İLK 500’DE YÜKSELİRKEN PAY YOK AMA DARALIRKEN FATURA VAR!

Sektörde Türkiye’nin en önde gelen iş yeri durumunda olan Ulusoy Elektrik’te üretimin daralmasına bağlı olarak fabrika bölüm bölüm kapatılarak işçiler yıllık izne gönderiliyor.

İşçiler, bir önceki yıl kâr rekorları kırarak ilk 500 sanayi kuruluşu arasına giren fabrikada bu yüksek kardan işçiye bir pay düşmediğini söylüyorlar. Ancak siparişleri biraz daralınca, patronlar ilk iş olarak birikmiş yıllık izinleri kullandırarak yıllık izin maliyetinden kurtulmaya çalışıyor.

PATRON BÖYLE BUYURMUŞ: KİMSE ZAM BEKLEMESİN

Aksan Kardan’da patronun “yıllık izni olan işçi kalmasın” dediği konuşuluyor. Aksan Kardan patronu aynı şekilde “kimse zam beklemesin” diyerek de durgunluğu işçilere fatura edeceğini ilan etmiş. Gerçek enflasyonun yüzde 30’lara yaklaştığını konuşan işçiler, sıfır zam dayatmasının kendilerini sefalete sürükleyeceği düşünüyorlar.

Seytaş fabrikasında da pek çok işçi kış ortasında yıllık izne çıkmaktan rahatsız… Yaz olsa memleketlerine ya da tatile gidebileceklerini söyleyen işçiler, kışın hem doğalgaz ve okul masrafları gibi daha fazla giderin olduğunu hem de zaten vergi dilimi ve kesilen fazla mesailer yüzünden ücretlerinin iyice eridiğini söylüyorlar.

ERKUNT’TA İZİNLER, ÜCRETİ ASGARİ ÜCRETİN ALTINA DÜŞÜRDÜ

İşçilerin ücretsiz izne gönderildiği fabrikalardan biri de Erkunt Traktör… Görüştüğümüz işçiler ücretsiz izne gönderildikleri için pek çok işçinin asgari ücretin yarısı civarında maaş aldıklarını söylüyorlar. Özellikle son bir haftadır neredeyse sıfır üretim yaptıklarını belirtiyorlar.

Karel’de de zorunlu yıllık izinler can yakıyor. Kısa bir süre önce Türk Metal Sendikasında örgütlenen işçiler, sendika şube başkanının ilk açıklamalarından birinin zorunlu yıllık izin kullandırılmasının önüne geçileceği şeklinde olduğunu aktarıyorlar. Hatta şube başkanının çok sinirlendiğini ve “böyle iş mi olur, işçi yıllarca çalışsa eksi yıllık iznini artıya çıkaramıyor” dediğini söyleyen işçiler hiçbir şeyin değişmemiş olmasından şikayetçiler.

‘PARİS’TEKİ EYLEMLER BURADA OLSA BEN DE ÇIKARIM’

Bölgede işçiler genel olarak tedirgin ve yılbaşından sonra da durumun düzeleceğine inanç yok. Üretimin yoğun olarak devam ettiği az sayıdaki işyerinin işçileri, krizden kendilerinin de etkilenmelerinden endişeli. OSB genelinde en önemli gündem ise asgari ücrete yapılacak zam oranı. İşçilerin beklentileri çeşitli olsa da hükümetin belirleyeceği yeni asgari ücretin 2 bin liranın altında kalacağı inancı yaygın. Artan yoksulluk, yaşanan durgunluk, hükümetin düşük zam yapacağı inancı ile Fransa’daki sarı yelekliler haberleri birleşince işçilerin çoğunluğu hiç olmadığı ölçüde “sarı yelekliler gibi eylem yapmaktan” yana görüş bildiriyor. Daha önce bu tür eylemlere mesafeli duran işçilerin giderek daha büyük kısmı “burada da olursa ben de çıkarım” diyor.