Her yanımız mizah olmuş

Tacim ÇİÇEK

Ayça Öztorun, çok yönlü biri. Şiir, öykü, roman, düzyazı yazıyor. Yetinmiyor, belgesel ağırlıklı kısa/uzun metrajlı filmler yapıyor, senaryo hazırlıyor. "Onun Yağmurlar Yağdığında" adlı öykü ve "Gökte Yıldız Yerde Ateş" romanını okumuştum daha önce. Kalemi kıvrak, kurgusu sağlamdı. "Derken Her Yanımız Mizah Olmuş" adlı birbirinden ilginç on hikayeden oluşan kitabı çıkageldi. Kitabı okuduğumda geçmişi ve kökü Eski Yunan’da M.Ö. 4.yy’a dayanan mizah üstüne düşündüm. Bu konuda çalışmaları olan Turgut Çeviker’e ve akademik çalışmalara başvurdum.

BİLGİ VE KIVRAK BİR ZEKA GEREKTİRİYOR

Komik, eğlendiren, hareket veya ifade, kişinin hoşça vakit geçirmesinekatkıda bulunan her şey, gülmeyi oluşturan nesne, yapılan mizah tanımlamalarındandır. Mizah duygusu, hayatın komik ve anlamsız taraflarına ilişkindeğerlendirme yetisidir. İyi geliştirilmiş bir mizah değerlendirmesi için yaratıcı ustalığa sahip olunması gereklidir. Yazılı mizah yaşanılan çağ ile paralel olarak gelişim gösterirken öte yandan görsel mizah ürünleri resim, heykel, karikatür ve grafik sanatları, hatta müziği de içinealarak geniş bir doğrultuda yaşanılan çağın aynası oluyor. Ve mizah kendi içinde onlarca bölüm oluşturuyor. Eleştirellik, hicivcilik ve yergicilik muhteşem bir bilgi ve kıvrak bir zekâ gerektiriyor.

Marko Paşa’dan Akbaba’ya, Gırgır’dan LeMan’a; yani Bayan Yanı’naya gelinceye dek neredeyse kadın karikatürist ve kadın mizah yazarı ulusal düzeyde yok denecek kazar az mı az. Olanlar da adını verdiğim dergilerde kısa yazılar yazıp çizimler yapanlardır. Gülse Birsel farklı bir kulvarda da olsa adını duyuran ender kadın yazarlardan biridir. Canan Tan, ilk başlarda (Etkinliklerin birinde bana da imzalayıp verdiği ilk kitabı mizah içeriklidir) mizah hikâyeleri yazarıdır. Çünkü Hürriyet Ege ve Yeni Asır’da (İzmir) konuk köşe yazarı olarak güncel yazılar, Milliyet Pazar’da da mizahi yorumlar yazmıştır 1996’da Aziz Nesin’in birinci ölüm yıl dönümünde İnkılâp Yayınevi’nin düzenlediği mizah öyküleri yarışmasına katılmış ve “İster Mor, İster Mavi” adlı hikâyesiyle birinci olmuştur. Yarışmayı kazandığı hikâye, kitap olarak basılmıştır. Canan Tan, böylece Türkiye’de mizah öyküleri kitabı olan ilk kadın yazar unvanını elde etmiştir. Onun kazandığı ödüller arasında Rıfat Ilgaz Gülmece Ödülü de vardır. Mizahi tarzda yazılarla kendini kanıtlamış ve buradan da ulusal düzeyde bir yazar olmuştur.

KAFA DAĞITMALIK VE DÜŞÜNDÜRTMELİK

Pelin Yılmaz da ulusal anlamda kadın mizah yazarıdır, en azından bana göre böyledir. “Yetişkinler İçin Beslenme Çantası” da bunun kanıtlarındandır bence. İşte Ayça Öztorun bu isimler arasında bir kadın mizah yazarıdır demek hiç de abartı sayılmaz. Kuşkusuz başkaları da var ama ne yazık ki ulusal düzeyde bilinmiyorlar.Taradığım kaynaklarda bulamadım birkaç isimden başka…

Yazıya konu olan kitaba gelince: Kıvrak, zekice kurgulanmış olsalar da yaşanmışlıkların tanıklığına dayanan ve insanı acıyla kıvrandırırken güldüren, güldürürken de gözlerden yaş getirten hikâyeler toplamı bir kitapla karşı karşıyayız. “Dış güçlerden”den “senin çocuk kral da bizim çocuk hamal mı?​”ya, “mahallenin delisi”nden “facebook dedikleri Messenger düdükleri”ne pek çok konuyu, tiplemeyi ve ortamı analiz etmiş. Mizah alanında kadın yazar pek görmediğimiz bu zor zamanda ve alanda, Ayça Öztorun’un kendine has yerel diliyle okura derin soluk aldırıyor. Üstelik karşınıza geçip anlatıyormuş gibi nasıl desem, tespitleri sıralarkenacı acı güldürüyor, rahatlatıyor, mutlu ediyor. Bununla kalmayıp düşündürtüyor da… Tam da sıkıldığınızda okumalık, kafa dağıtmalık, düşündürtmelik… Bize düşen edinip okumak sadece…

*Her Yanımız Mizah Olmuş/ Ayça Öztorun/ Ekim 2019/Emek Matbaası-Adana