Taşeron köleliğinde işçi sağlığı: OSGB

Umut YILDIZ
İş Güvenliği Uzmanı
Denizli

Sakarya’daki patlamanın ardından Büyük Coşkunlar adındaki havai fişek fabrikasında 7 işçinin hayatını kaybetmesi ve 114 işçinin yaralanmasına yol açan facianın adım adım adeta organize edildiği, kuruluşundan başlayarak nasıl usulsüzlükler yapıldığı ortaya çıkmıştı. Patlamayla ilgili fabrika sahiplerinden Yaşar Coşkun, Fabrika Sorumlu Müdürü A.A, Fabrika Müdürü ve Genel Ustabaşı H.A.V, Genel Ustabaşı E.Ö. ve İş Güvenliği Uzmanı Aslı B. gözaltına alındıktan sonra tutuklandı. Hendek Cumhuriyet Başsavcılığınca hazırlanan fezleke, Sakarya Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilirken, 7 sanık hakkında hazırlanan ve 108 müştekinin bulunduğu 27 sayfalık iddianame, Sakarya 1. Ağır Ceza Mahkemesince kabul edildi. İddianamede, 5’i tutuklu 7 kişinin, “Bilinçli taksirle birden fazla kişinin ölümüne ve yaralanmasına neden olma” suçundan 2 yıl 8’er aydan 22 yıl 6’şar aya kadar hapisle cezalandırılması talep edildi.

İŞ CİNAYETİNDE ÖLEN İŞÇİLER GİBİ ASLI DA KURBAN

İddianamede fabrikanın İş Güvenliği Uzmanı Aslı B. hakkındaki bilirkişi raporuna da yer veriliyor. İş Güvenliği Uzmanı Aslı bakanlık ruhsatlı Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi (OSGB) üzerinden Çoşkunlar Hava Fişek fabrikasında görevlendirilmiş, onu o firmaya görevlendiren ise OSGB sorumlu müdürü ve OSGB’nin işverenidir. Aylık geliri belli olan, bu alınması gereken önlemlerin alınmaması sonucu bu işten menfaat elde etme olanağı olmayan iş güvenliği uzmanına bu ceza istemi halk adına vicdani değil, hayatın olağan akışına aykırıdır.

SORUNUN ESASI ÖZGÜR TOPLU PAZARLIKLI SENDİKA HAKKI

İşçi sağlığı ve iş güvenliği hizmetlerinin piyasalaştırılması, yaşanan sorunların en temel kaynaklarındandır. İşyerlerine verilecek işçi sağlığı ve iş güvenliği hizmetleri, bir kamu hizmeti olarak ele alınmıyor. Patronların önlem alma yükümlülüğü ve devletin denetim görevini gözetmeden, sorumluluğun iş güvenliği uzmanları, işyeri hekimleri ve çalışanlarda olduğu anlayışı, patronların umursamazlığını artıran bir anlayış. İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının görevlerinin rehberlik olduğu gerçeğini görmekle birlikte hükümet patron otoritesini, sadece yasal değişikliklerle, patronları kâr hırsına kapılmakla suçlayarak sınırlandıramayacağını aslında biliyor. Ayrıca hükümet, patron otoritesinin ancak işçilere özgür toplu pazarlıklı sendika hakkının verilmesiyle sınırlandırılabileceğini de bildiği için Kovid-19 dönemini fırsata çevirip tüm TİS’leri ve grevleri ertelemiştir. İş güvenliğini denetleyecek en etkili yollardan biri, sendikalı çalışanın kendi çalışma koşullarını sendikası aracılığıyla denetleme hakkıdır.

BELGEDE SAHTECİLİĞE DÖNÜŞEN SİSTEM: OSGB

Hükümet 2012 yılında işçi sağlığı ve iş güvenliği hizmetlerinde maliyeti en aza düşürmek için yapılanları yeterli görmemişti ve OSGB sistemi getirmişti. OSGB’ler kendi maliyetlerini en aza indirecek öyle bir iş organizasyonu kurdular ki anlatmaya sayfalar yetmez. İş güvenliği uzmanlarının atandığı yere atandığı sürede gitmemesini isteyen bir sistem var (OSGB sistemi). Hatta bu sistemde iş güvenliği uzmanın ve işyeri hekimin evrakları önceden OSGB bürosunda lise mezunu bir çalışan tarafından hazırlanıp imzaları atılır, firmaya teslim edilir. O zaman da acil toplanma bölgesi Çoşkunlar Havai Fişek fabrikası için Özbir Vagon Araç, Makina İmal. İnş. Tic. ve San. AŞ’nin dinlenme alanı oluverir. İş sağlığı ve güvenliği tespit ve öneri defteri iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekiminin tek rehberlik ve danışmanlık önerilerini yazabileceği yerdir, tabii onun yerine başkaları yazmazsa. İş güvenliği uzmanının tespit ve öneri defterine yazmamasını isteyen bir sistem var çünkü yazarsa OSGB sahibi iş kaybedecek, para kaybedecek. Çalıştırdıkları doktorlar dahil personele çift bordro uygulaması yapılması, işyeri hekimi sertifikası olmadan ucuza hekim çalıştırıp, imzaların ve kaşelerin işyeri hekimi sertifikası olan hekime attırılması uygulamaların bazıları sadece. İşyerine maliyet getirse de işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerinin en azından yasa ve yönetmeliklere uygun yapılmasını savunan, işini gerektiği gibi yapmaya çalışan iş güvenliği uzmanları, işyeri hekimleri istenmeyen “adam” ilan edilip dışlanıyorlar. Çalıştırılan personelin ücretlerinin ödenmemesi, bazı OSGB’lerde işyerine hiç uğranılmadan kağıt üzerinde işlem yapılması örnekleri artık olağan. OSGB’ler başlı başına bir sorun olarak çalışma yaşamında varlıklarına devam ediyorlar.