22 Aralık 2020 10:13

Türkiye’de Kutuplaşmanın Boyutları araştırması: Derin kutuplaşmanın tam ortasındayız

“Türkiye’de Kutuplaşmanın Boyutları 2020” araştırması, iktidar ve muhalefet partilerini destekleyenler arasında derin bir kutuplaşmayı, ekonomideki kötü gidiş konusunda ise ortaklığı gösteriyor.

Fotoğraf: TurkuazLab basın bürosu

GÜNCEL POLİTİKA

Paylaş

Fatih POLAT
İstanbul

Türkiye’de Kutuplaşmayı Azaltmaya Yönelik Stratejiler ve Araçlar Projesi (TurkuazLab) kapsamında yapılan “Türkiye’de Kutuplaşmanın Boyutları 2020” araştırmasının sonuçları, çeşitli parti taraftarları arasındaki kutuplaşmanın derin biçimde devam ettiğini, bunun gündelik hayattan, evlilik ve özel ilişkilere kadar uzanan boyutlarda kendisini ifade ettiğini gösterdi. Araştırma Cumhur İttifakı partilerinin tabanları ile diğerleri arasında birçok konuda derin bir kutuplaşma yaşandığına dikkat çekerken, ekonomideki kötüye gidiş konusunda farklı oranlar dile getirmek ile birlikte her iki kutupta da kötümserliğin öne çıktığına işaret ediyor.

29 İLDE 4006 KİŞİ İLE GÖRÜŞÜLDÜ

“Türkiye’de Kutuplaşmanın Boyutları 2020” araştırmasının sonuçları, projenin Bilimsel Koordinatörü Prof. Dr. Emre Erdoğan, İstanbul Bilgi Üniversitesi Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Pınar Uyan Semerci ve Marshall Fonu Ankara Ofisi Direktörü Özgür Ünlühisarcıklı tarafından düzenlenen çevrim içi basın toplantısında açıklandı. Türkiye’de Kutuplaşmayı Azaltmaya Yönelik Stratejiler ve Araçlar Projesi (TurkuazLab) kapsamında yapılan araştırma, Marshall Fonu (GMF – The German Marshall Fund of the United States) ve İstanbul Bilgi Üniversitesi Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (BİLGİ-Göç) tarafından İsveç Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı’nın (SIDA) finansal desteği ile yürütüldü.

Araştırma, koronavirüs salgını nedeniyle oluşan zor koşullara ve kısıtlamalara rağmen, Türkiye’nin 18 yaş üstü nüfusunu temsil eden 4.006 kişiyle, 29 ilin mahalle ve köylerinde 500 örneklem noktasında Kasım-Aralık aylarında yapılan yüz yüze görüşmelerle gerçekleştirildi.

Araştırmaya katılanların demografisi ise şöyle:

Erkek %51.0, Kadın %49.0
18-29 yaş: %26.6
30-45 yaş:   %39.4
46-87 yaş: %34.0
Kent:   %94.1
Kır: %5.9
İlkokul ve altı:   %30.4
Ortaöğretim:   %49.2
Yükseköğretim: %20.1

Türkiye’de Kutuplaşmayı Azaltmaya Yönelik Stratejiler ve Araçlar Projesi (TurkuazLab) kapsamında yapılan araştırmanın ilki 2015 yılında, ikincisi 2017 yılında yapılmıştı. “Türkiye’de Kutuplaşmanın Boyutları 2020” araştırma sonuçları, kutuplaşmanın birçok alanda kendisini hissettirmeye devam ettiğini gösterdi.

"SOSYAL MESAFE ARTIYOR"

İstanbul Bilgi Üniversitesi Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Pınar Uyan Semerci araştırma sonuçlarına yönelik yaptığı değerlendirmede “Parti taraftarlarının birbirini ‘öteki’ olarak görmeye başlaması siyasal hoşgörüsüzlüğün ve sosyal mesafenin artması şeklinde tezahür ediyor. Ayrıca ‘diğer’ parti taraftarları ahlaki olarak da aşağıda görülerek ötekileştiriliyor. Bu da birlikte yaşamanın ve sorunlarımıza ortak çözümler geliştirebilmenin önündeki en büyük engellerden biri” dedi.

"BENDEN UZAK OLSUN" DUYGUSU

Araştırmanın sonuçları gündelik hayatta olumsuz duygu taşınanlara karşı ifade edilen ‘Benden uzak, Allah’a yakın olsun’ sözünü de doğrular nitelikte.

En uzak hissedilen parti taraftarlarıyla sosyal mesafenin ölçülmesi bakımından, çocuğunun o partinin taraftarlarından biriyle evlenmesini istemeyenlerin oranı %74,9, "isterim" diyenlerin oranı ise %21,1.

Yine en uzak hissedilen partinin taraftarlarından biriyle iş yapmak konusunda "istemem" diyenlerin oranı %72,0, "isterim" diyenlerin oranı %24,3.

En uzak hissedilen partinin taraftarlarıyla komşu olmak istemediğini belirtenlerin oranı %60,8, "isterim" diyenlerin oranı ise %36,8.

AKP’LİLER DE EKONOMİ KONUSUNDA KÖTÜMSER

Araştırmanın ortaya koyduğu veriler içinde en çarpıcı olanı ise, ekonomiye dair konularda AKP tabanında da kötümser bir duygunun öne çıkıyor olması. Bu veriler, son seçimlerde özellikle sanayi merkezleri ve işçi havzalarında AKP’nin yaşadığı oy kaybı ile de örtüşüyor.

"5 yıl öncesine göre ülkenin ekonomik durumu daha iyi" tespitine katılan AKP taraftarlarının oranı %29 gibi oldukça düşük bir seviyede. MHP’lilerin ise %15’i bu tespite katılıyor. Bu tespite katıldığını ifade eden İYİ Parti taraftarlarının oranı %6, CHP’lilerin oranı %4, HDP’lilerin oranı ise %3.

"1 yıl içerisinde ülkenin ekonomik durumu daha iyi olacak" düşüncesine katılan AKP’lilerin oranı %44, MHP’lilerin oranı %24, İYİ Parti’lilerin oranı %7, CHP’lilerin oranı %5, HDP’lilerin oranı %5.

"5 yıl öncesine göre ailenin ekonomik durumu daha iyi" görüşüne katılan AKP’lilerin oranı %27’de kalırken, MHP’lilerin oranı da ancak %18 oldu. Bu görüşe katılan CHP ve İYİ Partililerin oranı %5 olurken, HDP’lilerin oranı %2 oldu.

"1 yıl içerisinde ailenin ekonomik durumu daha iyi olacak" düşüncesine katılan AKP’lilerin oranı %39, MHP’lilerin oranı ise %23. CHP ve İYİ Partililerin ancak %6’sı, HDP’lilerin ise %3’ü bu görüşe katıldı.

Pek çok konuda, özellikle Cumhur İttifakı’nı oluşturan partilerin tabanları ile muhalefet partilerinin taraftarları arasında derin bir kutuplaşma dikkate çekerken, ekonomi konusunda da bu farklılık görülse de, büyük oranda kötümser olmak bakımından Cumhur İttifakı tabanı ile muhalefet partilerinin tabanı arasında yakın bir duygunun hakim olduğu görülüyor.

MUHALEFET TARAFTARLARI: DIŞLANIYORUZ

Araştırma çalışması, bazı kimlik gruplarının sistematik olarak ayrımcılık ve dışlanmayla karşı karşıya kaldıklarını ifade ettiklerini gösteriyor.
HDP taraftarlarının %55’i iş başvurularında, %54’ü karakollarda, %50’si devlet dairelerinde, %40’ı üniversitelerde, %38’i hastanelerde, %38’i lüks mağazalarda ve %32’si sokakta “kötü” davranışla karşılaştıklarını söylüyorlar.
CHP taraftarlarının görece daha fazla “kötü” davranışla karşılaştıklarını söyledikleri yerler, %22’yle iş başvuruları, %18 karakollar ve %17 devlet daireleri.
İYİ Parti taraftarlarının %13’ü iş başvurularında diğer gruplara kıyasla "kötü" davranış gördüklerini düşünüyor.
AKP ve MHP taraftarları arasında sayılan yerlerde diğer gruplara kıyasla "kötü" davranıldığını düşünenlerin oranı yok sayılacak kadar az.

KUTUPLAŞMA KRİTİK GÜNDEMLERDE DE BELİRGİN

AKP taraftarlarının %86’sı, MHP’lilerin %82’si Ayasofya Müzesi’nin camiye dönüştürülmesini destekliyor. Bu oran CHP taraftarları arasında %34.

Kanal İstanbul’un yapılmasına destek verenlerin oranı AKP taraftarlarında %66, MHP taraftarları arasında %57. CHP, İYİ Parti ve HDP taraftarları arasında bu konuyu destekleyenlerin oranı %15’i geçmiyor.

Anadili Türkçe olmayanların kendi anadillerinde eğitim alabilmelerini savunanların oranı HDP taraftarları arasında %91. Bu oran AKP, CHP ve İYİ Parti taraftarları arasında %30 civarındayken, MHP taraftarlarının %21’i bu görüşe destek veriyor.

KİMLİKLERLE PARTİ TERCİHLERİ ÖRTÜŞÜYOR

Araştırma çalışması, Türkiye’de kimlikler ve parti taraftarları arasında bir örtüşmenin varlığını gösteriyor. Katılımcılara Türkiye’de geçerliliği olabilecek bir dizi kimlik sayılıp bu kimliklerden kendilerini tanımlamak için seçtikleri tek kimliğin ne olduğu sorulduğunda yüzde 18 ile Türklük en önemli kimlik olarak yer aldı. Bunu yüzde 11 ile Atatürkçülük, yüzde 10 ile muhafazakârlık, yüzde 10 ile eğitimlilik, yüzde 10 ile Kürtlük izliyor. Araştırma sonuçlarına göre, dindarlık (yüzde 8) ve milliyetçilik (yüzde 8) görece daha düşük oranlarda belirtilmiş kimlikler iken, modernlik (yüzde 6), ülkücülük (yüzde 3) ve laiklik (yüzde 3) çok az sayıda kişi tarafından da olsa birincil kimlik olarak belirtiliyor. Araştırma sonuçları; AKP taraftarlarının dindar insanlar ve muhafazakarlar ile; MHP taraftarlarının milliyetçiler ve ülkücüler ile; İYİ Parti taraftarlarının eğitimli insanlar ve modern insanlar ile; CHP taraftarlarının Atatürkçüler, laikler ve Aleviler ile ve HDP taraftarlarının ise Kürtler ile kendilerini daha fazla özdeşleştirdiğini gösteriyor.

CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ

"Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin ülkemizin geleceği açısından daha iyi olacağını" düşünenlerin oranı AKP’lilerin arasında %75,5, MHP’lilerin arasında %53,2, CHP’lilerin arasında %4,9, HDP’lilerin arasında %8,2, İYİ Partililerin arasında ise %9,5.

GEZİ EYLEMLERİ

Gezi eylemleri hakkındaki görüş farklılıkları ise kutuplaşmanın en derin hissedildiği konular arasında yer alıyor. "Gezi eylemleri, Türkiye’de belirli hükümet politikalarına tepki gösteren birçok vatandaşı birleştiren barışçıl bir ifade özgürlüğü eylemidir" tespitine katılan AKP’lilerin oranı %10,6, MHP’lilerin oranı %11,5, CHP’lilerin oranı %75,0, HDP’lilerin oranı %55,7, İYİ Partililerin oranı %40,7.