Kuzey İrlanda için tarihi seçim: Sinn Fein birinci parti

Arif BEKTAŞ
Londra

Birleşik Krallık’ın İngiltere, Galler ve İskoçya parçalarında yerel seçimler ve Kuzey İrlanda’da ise parlamento seçimleri yapıldı. Yerel seçimlerde hemen hemen hiç sürpriz olmazken, Kuzey İrlanda’da ise ülke tarihinde ilk kez “birleşik İrlanda”yı savunan Sinn Fein birinci parti oldu. Kuzey İrlanda’nın İrlanda Cumhuriyeti ile birleşmesi durumunda Birleşik Krallık parçalanmış olacak.

OYLARIN YÜZDE 29’UNU ALDI

90 sandalyeli Kuzey İrlanda parlamentosu için yapılan seçimlerde oyların yüzde 29’unu alan Sinn Fein 27 milletvekili çıkardı. İngiltere yanlısı Demokratik Birlik Partinin (DUP) oyu ise 21’de kaldı ve 24 milletvekili kazanabildi. Sinn Fein, Kuzey İrlanda Parlamentosu’nda ilk kez bir başbakana sahip olmuş olacak. Yüzde 13,5 alan İttifak Partisi 17, yüzde 9,1 oy alan Sosyal Demokrat İşçi Partisi 8 milletvekili kazandı. Bu partilerin oluşturacağı bir iktidarın birleşme yolunu açması mümkün.

Sinn Fein, seçimi kazanması durumunda ilk işlerinin “birleşik İrlanda”yı sağlamak olduğunu söylüyordu. İddiasını gerçekleştirirse Birleşik Krallık ortadan kalkacak ve büyük olasılıkla üç ülkeyi kapsayan “Büyük Britanya” olarak yoluna devam edecek.

Kuzey İrlanda’daki Sinn Fein Başkanı Michelle O'Neill, yaptığı açıklamada “Bugün çok önemli bir değişim anını temsil ediyor. Politikamız ve halkımız için belirleyici bir an” dedi. O’Neill, İrlanda Cumhuriyeti ile birleştirme hedefi etrafında artık “dürüst bir tartışma” yapılması gerektiğini de sözlerine ekledi.

KUZEY İRLANDA NASIL KURULDU?

Yüzyıllar boyunca İngiltere’nin işgali ve kontrolü altında olan İrlanda adası, defalarca isyan ederek, savaşarak bağımsızlığını kazanmaya çalıştı. Her seferinde İngiliz orduları ayaklanmaları kanla bastırdı ve çeşitli yöntemlerle adayı kontrol altında tutmayı başardı.

Baskı yöntemlerinden biri de Britanya (İngiltere, İskoçya, Galler) ve İrlanda adalarına verilen isimler ve ona uygun olarak hazırlanan anayasalardı. 1801 yılına kadar bu isim “Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı” idi. Anayasa ve yapılan anlaşmalarla İrlanda Krallığı, Büyük Britanya Krallığı’na göbekten bağlıydı. Büyük Britanya Krallığı’nın orduları İrlanda Krallığı’nda konuşlandırılmıştı.

1916 yılına gelindiğinde 6 siyasi parti güçlerini birleştirerek Britanya’ya karşı savaşa girdi. Öncülüğünü İrlanda İşçi Partisi Lideri James Connolly’nin yaptığı ayaklanma, 24 Nisan 1916 tarihinde başlatıldı. Büyük Britanya Krallığı’nın orduları İrlanda’nın bir bölümünden çıkartıldı. Ancak başta Connolly olmak üzere öncü isimler teker teker tutsak düştü. Connolly de 15 Mayıs’ta 1916 tarihinde idam edildi.

Tarih 6 Aralık 1922’yi gösterdiğinde artık İrlanda Krallığı ortadan kalmış ve İrlanda Cumhuriyeti ilan edilmişti. Ancak ülkenin bir bölümünü İngiliz kontrolünde kaldı. Kuzeydeki bu bölüme Kuzey İrlanda denildi. İki bölünen İrlanda’nın Kuzey İrlanda bölümünün bağlanmasıyla Büyük Britanya Krallığı sona erdirildi. İngiltere, Galler ve İskoçya’ya Kuzey İrlanda da eklenerek Birleşik Krallık ilan edildi.

SINN FEIN BUGÜNE NASIL GELDİ?

1922 yılından bu yana İrlanda adası, İrlanda Cumhuriyeti ve Kuzey İrlanda olarak iki ülkeye bölünmüş durumda. Ama Kuzey İrlanda halkı, İrlanda ile birleşme mücadelesini hiç terk etmedi. İrlanda Kurtuluş Ordusu (IRA), bağımsız İrlanda için silahlı mücadele başlattı.

1919’da faaliyetine başlayan IRA, 1970’lere geldiğinde kuzeydeki halkın önemli bölümünün desteğini almaya başlamıştı. Her ne kadar İngiliz politikacılar ve medya, çatışmanın “Protestanlar ve Katolikler” arasında dini bir çatışma olduğu propagandasını öne çıkarsa da gerçek çatışma bağımsızlık isteyenlerle İngiltere’ye bağlı kalma yanlıları arasında sürdü. Bu arada İngiltere yanlılarının önemli bir bölümü adaya yerleştirilen İngilizlerden oluştuğunu belirtmek gerekiyor. İngiltere’nin burada oluşturduğu paramiliter gruplar, bu süreçte defalarca katliamlar yaptı.

1905 yılında kurulan Sinn Fein, birkaç bölünmeden sonra 1970’te tekrar faaliyetini yükseltti ve IRA ile yakın durmaya başladı. Bu tarihten sonra IRA’nın siyasi kanadı olarak siyaset sahnesinde rol aldı.

Yine bir Paskalya dönemine denk getirilen “Kutsal Cuma Anlaşması” ise 10 Nisan 1998 yılında imzalandı ve bu tarihten itibaren Sinn Fein’in parlamento seçimlerine katılmasının önü açıldı. Son 24 yıldır yapılan seçimlerde her zaman ikinci parti oldu. Bugüne kadar birlik yanlısı DUP hep birinci partiydi.

HÜKÜMET KRİZİ KAPIDA OLABİLİR

Parlamentoda bugüne kadar DUP ile koalisyon kurmuş olan Sinn Fein, şimdi koalisyonu kendisi oluşturacak. DUP’nin hükümet ortağı olması ise beklenmiyor. DUP lideri Jeffrey Donaldson hükümete katılmayı düşünmediklerini söyledi.

Parti, Sinn Fein'in Kuzey İrlanda'daki lideri Michelle O'Neill'in başbakan olması durumunda başbakan yardımcılığı için herhangi bir isim önermeyeceğini de bildirdi. Böyle bir durumda hükümet kurulamayacak. Krizin çözülmemesi durumunda seçimlerin yenilenmesi de mümkün. Sürecin önümüzdeki hafta netleşeceği tahmin ediliyor.