Bak o zaman resmime!

Tütün Deposu, Türkiye solunun 1963 ile 1980 arasındaki görsel yolculuğunu anlatan “Afişe Çıkmak” sergisine ev sahipliği yapıyor. Afişlerden dergi, kitap ve plak kapaklarına kadar birçok materyal üzerine yapılan görsel tasarımlara odaklanan sergi, estetik ve mücadele ilişkisi üzerinden 12 Eylül sonrası unutturulmak istenen yılları hatırlatarak hafıza tazeliyor.  

Meydanlarda taşınan pankartlar, binbir tehlikeyi atlatarak asılan, talepleri haykıran afişler ve toplumcu sanat dergilerinin kapakları işçi sınıfı mücadelesinin yükseldiği dönemlerde sanat ve toplumsal yaşam arasında kurulan bağın güzel örneklerini gösteriyor.

Biz de “Afişe Çıkmak” sergisini ziyaret eden  üç farklı kuşaktan izleyiciyle bir dönemin görselleri üzerinden dünü ve bugünü konuştuk.

MUHALİF BİR DÜNYAYI GÖSTERİYOR

Muzaffer Başak sergide bulunan afişlerin duvarda asılı hallerini 80 öncesinde görenlerden. O dönem Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencisi olduğunu söyleyen Başak, serginin sanki yaşanmamış gibi algılatılan bir dönemi tekrar hatırlattığını vurguluyor. Başak, serginin hâlâ muhalif bir dünyanın var olduğunu göstermesi bakımından önemli olduğunun altını çiziyor.

Sergiye gelmesinin nedenini “geçmişe ve eskiye olan merakı” olarak açıklayan Banu Semiz “Afişe Çıkmak” sergisinin o zamanki dünyanın ruhunu yansıttığını ve heyecan verici olduğunu ifade ediyor. Kıyısından da olsa üniversite yıllarında devrimci faaliyetlere katılan Semiz, geçmişe bakmanın romantik bir yanı olduğunu aktarıyor. Semiz, bu ülkü ve ideallerin olabileceğini görmenin güzel olduğunu dile getiriyor.

ESKİ AFİŞLER DAHA ESTETİK

Özenç Sezek ise şu an Sakarya Üniversitesinde mühendislik okuyor. Mardin Belediyesi’nin Şehir Planlamacıları Odası’yla yaptığı afiş ile Dev-Genç afişleri Sezek’i etkileyen materyaller arasında. Geçen yılki 1 Mayısa katılan Sezek, o dönemin afişleriyle bugün eylemlerde kullanılan afişler arasında karşılaştırma yapıyor. O dönemki afişleri daha estetik olduğunu söyleyen Sezek, bu durumun nedeni olarak emek mücadelesinin bugünkü zayıflığını gösteriyor. Sergide geçmişin güzelliklerinin yansıtıldığını, bugün yaşamaktan da hoşnutsuz olmadığını ve mücadelenin devam ettiğini belirtiyor.

“Afişe Çıkmak” görsel hafızamıza kazınan bugün meydanlarda hâlâ kullandığımız çeşitli materyallerin kimlere ait olduğunu göstermesi bakımından dikkat çekici bilgiler sunuyor. Abidin Dino, Sait Maden ve Orhan Taylan dönemin afiş ve kapak tasarımcılarından bazıları. Dergi ve afişlerdeki tasarımlar estetik algıları ve biçimleriyle zengin bir içerik gösteriyor. Abidin Dino tasarladığı “Sosyal Adalet” dergisinin kapaklarında fotoğrafın dışında ayrı bir görsel dünyanın olabileceğini gösterirken, Sait Maden’in “Yön” dergisindeki tasarımları ise grafiğe yaklaşıyor.

PLAK KAPAKLARI

Toplumsal mücadelenin yükseldiği dönemlerde sanatın buna kayıtsız kalamadığını görüyoruz “Afişe Çıkmak”ta. Plak kapaklarındaki görseller dönemin müzik anlayışına dair alt metinler sunuyor. Ruhi Su, Cem Karaca, Aşık İhsani, Aşık Mahsuni, Zülfü Livaneli, Edip Akbayram ve Selda Bağcan’ın albümleri dönemin havasını yansıtıyor. Aşık İhsani’nin albüm kapağında zincirlerini kıran ozan bulunurken, Dervişan grubunun albüm kapağında “Yoksulluk Kader Olamaz” yazılı bir duvarın önünde çekilen fotoğraf yer alıyor. (İstanbul/EVRENSEL)