Hatay seçimlere yasta ve iktidara tepkili giriyor

Halil İMREK
Hatay

Hatay depremin gölgesinde seçimlere gidiyor. 14 Mayıs seçimlerinde 11 milletvekilinin dağılımında deprem ve yoksulluk belirleyici olacak. Alınmayan önlemler, su havzaları ve tarım alanlarının imara açılması, ranta açılan sahalar ve imar afları; depremin Hatay’da çok yıkıcı yaşanmasına neden oldu. Depremin ilk gününden bugüne kentte hangi sorun yaşanıyorsa bunlar artarak devam ediyor. İnsanlar hâlâ en temel ihtiyaçlara ulaşamıyor. Barınma, asbest tehlikesi, eğitim, sağlık gibi çok sayıda sorunu sıralamak mümkün en önemlisi de bundan sorasına dair koca belirsizlik. Depremin yaşandığı ilk günlerdeki ‘Terk edildik’ duygusu her geçen gün unutulma kaygısına dönüşüyor. Deprem bölgesinde iktidar tarafından en görünmez kılınan sorunların başında ise eğitim geliyor. Yüzde, 70’i yıkılmış kentte insanlar, çadırlarda kalıyor ya da köylere yerleşmiş durumdalar. Bu açıdan köylerin nüfusu birkaç katına çıkmış durumda. Çadır kentler planlanırken gerekli koşullar sağlanmadığı için yağan her yağmurda çadırlardan sular boşaltılıyor, yaşanan her fırtınada çadırlar yıkılıyor. Hatay’da hâlâ kaldırılmayan enkazlar var. En ufak bir artçı sarsıntıda hatta bir iş makinesinin geçişinde yıkılacak binalar var ve halen alınan bir önlem yok. Yaşam alanlarının yakınına dökülen moloz yığınları ile asbest tehlikesi her geçen gün artıyor.

DEPREMLE HAYALET KENT OLDU

Ekonomisi; tarım, sanayi, ticaret ve turizm olan Hatay’ın, İskenderun-Dörtyol bölgesindeki demir çelik ağırlıklı sanayi kısmını saymazsak diğer üç alanda zaten sıkıntılar yaşanıyordu. AKP hükümetinin 10 yılı bulan Suriye ile düşman politikası sonucu Ortadoğu’ya açılan en önemli kapı kapanınca o ünlü Antakya çarşıları bile tenhalaşmış ve turizm de ölmüştü. Üretilen tarım ürünleri sınır ticaretinin bitmesiyle elde kalıyordu. Aynı şekilde ekonominin en önemli kalemini oluşturan taşımacılık da bitme noktasındaydı. Kent ekonomisinde yaşanan büyük yıkım ve bu kötü gidişatın üzerine deprem geldi ve kent merkezi adeta hayalet şehre döndü. Bu durumun sorumlusu olarak AKP hükümeti görülüyor.

DEPREM SEÇMEN SAYISINI DÜŞÜRECEK

Hatay’da toplam 1 milyon 62 bin 40 kayıtlı seçmen bulunuyor. Yüksek Seçim Kurulu (YSK) Başkanı Ahmet Yener, Hatay’da incelemelerde bulundu. Seçmenlerin güvenli şekilde oy kullanması için kent genelinde konteynerler hazırlandığını, seçim gününe kadar da kalan bazı eksikliklerin giderileceğini açıkladı. Ancak seçim güvenliği konusunda halkta ciddi bir kaygı ve endişe var. Depremde yaşamını yitiren sayıların gerçeği yansıtmadığı, yaşamını yitiren seçmenlerin kayıtlarda düşürülmediği herkesçe dile getirilen bir durum. Diğer bir sorun ise depremden dolayı kenti terk eden ve ülkenin değişik illerine dağılan seçmen. Depremden sonra Hatay’dan il dışına 750-850 bin arası kişinin göç ettiği belirtildi. Bunun 243 bininin seçmen olduğu paylaşılmıştı. Seçim tarihi yaklaştıkça bu seçmenlerin bir kısmı geri döndü. Dışarıdaki seçmenin oy için getirilmesine yönelik bir çalışma var. Millet İttifakı, Emek ve Özgürlük ittifakı, Sosyalist Güç Birliği, belediyeler dernekler, gönüllüler, askıda bilet gibi kampanyalarla bu seçmenin taşınmasına dair bir çalışma sürdürüyor. Seçimler için Hatay’a gelmek isteyenlerin uçak bileti bulamaması tartışılan bir konu. Zira Hatay Havalimanına yolculu inişlere izin verilmiyor. Hatay’dan çıkılıyor ama Hatay’a uçakla gelinemiyor. Halkın buna tepkisi “Antakya’ya giremiyorsun ama gidebiliyorsun” şeklinde oluyor.

ÇADIR VE KONTEYNER SEÇİM BÜROLARI

Seçimlere artık az bir süre kala kentte çadır ve konteyner seçim büroları var. Seçim toplantılarının ana teması, haliyle deprem oluyor. Hatay yeniden nasıl inşa edilecek? İnsanlar bundan sonra yaşamlarını nasıl sürdürecek, başlarını sokacak kalıcı evleri olacak mı? İktidar değişikliği ile bu işler kolaylaşacak mı? Bu konuda en az güvendikleri ise iktidarın hiçbir karşılığı olamayan sözleri. Çünkü depremde yalnız bırakıldılar. Dayanışmanın olağanüstü iyileştirici gücüyle ayakta kaldılar. Onun için özellikle, Samandağ, Defne ve Arsuz ilçelerinde ağırlıklı Arap Alevilerin (Nusayri) olduğu bölgelerde doğal bir afet olan depremin bir felakete dönmesine, ağır bir yıkımla sonuçlanmasa tepki var. Buralarda ‘Bu iktidarı gönderelim, haklarımız ve geleceğimiz için örgütlenelim’ eğilimi çok güçlü. Bu eğilimin yanı sıra ‘kurtarıcı’ bekleme ve birilerine havale etme eğilimi de söz konusu.

AKP VE MHP CİDDİ BİR OY KAYBI YAŞAYABİLİR

AKP ve MHP’nin oylarında azalma görüleceğine, özellikle Erdoğan’ın Hatay’a yönelik ayrıştırıcı sözlerine depremdeki ilgisizliğine gösterilen tepki sebebiyle oy kaybedeceği söyleniyor. Bu seçimde birinci partinin değişebileceği de belirtiliyor. CHP’nin en az beş çıkaracağı, İyi parti ve MHP’nin birer milletvekili çıkaracağı, AKP’nin ise en az iki vekil kaybedeceği konuşuluyor. AKP’ye oy veren ova ilçelerinde tarımla geçinen yurttaşlarda ve İskenderun gibi sanayi bölgesinde işçiler arasında AKP’ye bir tepki ve eleştirinin geliştiğini görmek mümkün ancak ne kadar oy kopuşu olacağını kestirmek zor.

CHP BİRİNCİ PARTİ OLABİLECEK Mİ?

CHP’yi sıkıntıya sokan halkın yerel yönetimlere dair memnuniyetsizliği. Hatay Büyükşehir Belediye Başkanlığı, Defne, Samandağ ve Arsuz Belediyeleri CHP’nin elinde. Gerek öncesinde gerekse deprem sürecinde bu belediyeler halkçı, katılımcı bir belediyecilik konusunda eksik kaldı. Büyükşehir belediye başkanının sorumluluğu sadece hükümete atması çok sayıda kişiyi ikna etmiyor. Samandağ ve Defne belediye başkanlarının deprem sonrası yeterince organize olmadığı, sahada yeterince bulunmadığı ve halkın yaralarını sarma konusundaki reflekslerinin yavaş olduğu eleştirileri var. Belediye başkanlarına tepkiden dolayı CHP’ye oy vermeyenlerin olacağı kentte konuşuluyor. CHP’yi sıkıntıya sokan ikinci bir konu da ön seçim yapılmadan aday belirlenmesi ve sıralama. Çıkan aday listesi CHP’li kesimleri memnun etmemiş. Saadet Partisinden dördüncü sıraya konan Necmettin Çalışkan milli görüş geleneğinden geliyor. Akademisyen ve aynı zamanda bir patron. Yine beşinci sıra adayı da eski AKP’li, Antakya belediye başkan yardımcılığı yapmış olan Hikmet Hatunoğlu. Bu iki isim de CHP tabanını memnun etmedi. Adaylar açıklanamadan önce CHP İl yönetimi görevden alınmış ve yeni bir yönetim atanmıştı. Hatay’da halkın beklentilerine uygun adaylar konulmadığı belirtiliyor. CHP seçmeni daha güçlü bir liste beklentisi içindeydi. Adaylar ve sıralamaların seçmen nezdinde zayıf kaldığı vurgulanıyor. Bu durumdan rahatsız olanlar başka arayışlara yönelebilir. Bu tepki oylarının bir kısmının Yeşil Sol ve TİP’e gidebileceği de konuşuluyor. Tersten Emek Özgürlük İttifakında yer alan Yeşil Sol ve TİP’in ayrı ayrı seçime girmesine tepkiden dolayı CHP’ye oy vereceğini söyleyenler de var. CHP ise “Birinci parti çıkmalıyız ve artık oyları toplamalıyız. Yoksa artık oylar AKP’ye gider” propagandasına ağırlık veriyor. CHP; Arsuz, Defne ve Samandağ ilçelerinde çok güçlü. Burada özellikle Nusayri yurttaşlar yoğunlukla yaşıyor. Bu ilçelerde CHP’nin oy oranları yüzde 80’lerin üzerinde. CHP, Reyhanlı, Antakya İskenderun ve Dörtyol’dan istediği oyu alabilirse birinci parti hedefine ulaşabilir.

YEŞİL SOL VE TİP SEÇİMLERDE NE YAPACAK?

24 Haziran 2018 seçimlerinde Sanatçı Barış Atay HDP’den aday olarak gösterilmiş ve 103 bin oy alarak milletvekili seçilmişti. Bu seçimlerde ise genel kanaat Emek ve Özgürlük İttifakının tek parti ile seçime girmesi durumunda 2 milletvekilini çıkaracağı şeklindeydi. Ancak Hatay’da seçime bu iki parti ayrı ayrı giriyor. Özellikle sol, sosyalist kesimler arasında bu tercih sorgulanıyor. Hatay’da sol, sosyal demokrat ve sosyalist kesimler arasında bir kafa karışıklığından ve oyların nasıl verileceğine dair tartışmadan bahsetmek mümkün. Sosyalist Güç Birliği partilerinin (TKP, TKH, Sol Parti) yüzde 7 olan ülke barajını aşma şansı bulunmuyor. Onun için daha çok Yeşil Sol’a mı yoksa TİP’e mi oy atılacağı bir problem olarak öne çıkıyor. TİP seçim çalışmasını adayları tutuklu Avukat Can Atalay üzerinden sürdürüyor. TİP’in Hatay genelinde astığı pankartlarda Can Atalay’ın ve Erkan Baş’ın fotoğrafları var. Yeşil Sol ile TİP arasında merkezi olarak yaşanan tek liste tartışması tabana da zaman zaman yansırken genel olarak tabanda bu konu anlayışla karşılanıyor. Barış Atay’ın bu konuda olumlu ve olgun yaklaşımından da burada söz etmek gerekiyor. HDP’nin Kuzey ilçelerde kemik bir oyu var. Kuzey tarafında gecekondu bölgelerinde yaşayan Kürtler depremde daha az zarar gördüler ve seçmeni sabit kaldı. Ancak toplam oyunun yarısını da Hatay’ın güney ilçelerinden aldı. Defne ve Samandağ depremde en çok etkilenen iki ilçe. Bu açıdan dışarı giden seçmenin gelmesi belirleyici olacak. TİP’in Hatay’daki etkisine rağmen Yeşil Sol’un daha kolay milletvekili çıkaracağı belirtiliyor. Hatay Yeşil Sol 1. sıra Milletvekili adayının Samandağ’dan ve Arap halkından Kerem Nalbant’ın olması da bir avantaj olarak değerlendiriliyor.

İYİ PARTİ GÖKHAN ZAN’LA ŞANSINI DENEYECEK

Daha önce MHP milletvekili olan Adnan Şefik Çirkin şimdi İYİ parti birinci sıra milletvekili adayı. Ancak Hatay’da kendisine tepkiler var. Futbolcu Gökhan Zan depremde de öne çıkan bir isim olmuştu. Meral Akşener’in Zan’ı partiye üye yapması ve ikinci sıraya koyması halk arasında “Şefik Çirkin’e yaradı” değerlendirmesine neden oldu. Arap Alevi’si olan Gökhan Zan belli bir oy alacak ancak kendisinin seçilmesi çok da kolay görünmüyor.