Anadilde savunma hakkı Meclis gündeminde

DEM Parti Diyarbakır Milletvekili Serhat Eren Adalet Bakanı Yılmaz Tunç tarafından  cevaplandırılması talebiyle verdiği soru önergesinde Kürt siyasilerin yargılanması sırasında Kürtçe savunma hakkı mahkemelerce engellendiğini belirterek bunun evrensel ilkelere ve çağdaş hukuk kurallarına aykırı olduğunu dile getirdi.

Önergesinde Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi madde 11’de yargılamada kendisine bir suç yüklenen kişiye, savunması için gerekli olan tüm güvencelerin tanınmasının gerekliliğini belirttiğini ifade eden Eren; “BM Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi madde 14/3’de de herkesin hakkındaki suç isnadının niteliği ve nedenleri konusunda ayrıntılı bir şekilde ve anlayabileceği bir dilde derhal bilgilendirme; mahkemede konuşulan dili anlamıyor veya konuşamıyorsa, bir çevirmenin yardımından ücretsiz olarak yararlanma hakkına sahip olduğu belirtilmektedir. Yine Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi madde 6’da kişiye kendisine yöneltilen suçlamanın niteliği ve nedeninden en kısa zamanda, anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak haberdar edilme ve duruşmada kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercümanın yardımından para ödemeksizin yararlanma hakkı tanınmıştır. Ayrıca 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan ve 6 Ağustos 1924 tarihinde yürürlüğe giren Lozan Barış Anlaşması’na göre, (39/5) Devletin resmi dili bulunmasına rağmen, Türkçeden başka dil konuşan Türk uyruklarına, mahkemelerde kendi dillerini sözlü olarak kullanabilmeleri bakımından uygun düşen kolaylıkların sağlanacağı belirtilmiştir” dedi.

İnsanlığın evrensel ilkeleri ve çağdaş hukuk kurallarının anadilde savunma hakkının adil yargılanmanın ayrılmaz bir parçası olduğunu açıkça ortaya koyduğuna işaret eden Eren şöyle devam etti; “Kişinin kendini en rahat hissettiği şekilde savunma yapmasının ve bu savunmayı yaparken kullanacağı dili seçmesinin engellenmesi adil yargılanma ve savunma hakkının engellenmesi anlamına gelir. Türkiye’de özellikle Kürt siyasilerin yargılanması sırasında Kürtçe (Kurmancî, Kirmançkî) savunma hakkı mahkemelerce engellenmektedir. Özellikle bu hakkın mahkeme başkanlarının takdirine bırakılması keyfi uygulamalara yol açtığı gibi evrensel ilkelere ve çağdaş hukuk kurallarına aykırıdır.

Ceza mahkemelerinde çoğunlukla adliyenin resmi bilirkişi listesinde bulunan tercümanlar dışında sanığın kendi dili ve bölgesel ağız farklılığına daha uygun çeviri yapacak kendi tercümanından faydalanmasına imkân tanınmamaktadır. Öte yandan kişiler cezaevlerinde disiplin soruşturması söz konusu olduğunda ve infaz hakimliğindeki yargılama süreçlerinde tercüman hakkını kullanamamaktadır.”

SERHAT EREN’İN CEVAPLANDIRILMASINI İSTEDİĞİ SORULAR

• Türkiye’de son 10 yılda kaç sanık ceza mahkemelerinde savunmasını anadilinde yapmak istemiştir? Bunlardan kaçına tercüman atanarak savunmasını anadilinde yapma olanağı sağlanmıştır? Bunların kaçı Kürtçe (Kurmancî, Kirmançkî) dilinde yapmıştır?
• Türkiye’de soruşturma aşamasında kaç şüpheliye anadilde savunma hakkı verilmiştir? Bunların kaçı Kürtçe (Kurmancî, Kirmançkî) dilinde yapmıştır?
• Kaç kişinin tercüman ücretini devlet karşılamış, kaçı tercüman ücretini kendisi ödemiştir?
• Kaçı resmi bilirkişi listesinde bulunan tercümandan faydalanmıştır? Kaçına resmi bilirkişi listesinde olmasa da kendi tercih ettiği tercümanla savunma hakkı sağlanmıştır?
• Türkiye’de kaç kişi anadilde savunma hakkını kullanamadığı için makul sürede yargılanma hakkından mahrum bırakılmıştır?
• Anadilde savunma hakkını mahkemelerin inisiyatifinden çıkararak evrensel hukuk ilkelerine uygun hale getirilmesi için bir düzenleme yapacak mısınız?
• Ceza mahkemelerinde sıklıkla uygulanan “sadece ilk ve son celsede anadilinde savunma yapabilecekleri” hususunun gerekçesi nedir?
• Türkiye’de son 10 yılda kaç mahkeme anadilde savunma hakkını engellemiştir? Bunlardan kaçı Kürtçe (Kurmancî, Kirmançkî) dilindedir?
• Son 10 yılda adil yargılanma ve savunma hakkını engelleyen kaç hâkim hakkında Hakimler ve Savcılar Kanunu gereğince soruşturma başlatılmıştır?
• Türkiye’de son 10 yılda kaç kişiye mahkeme celbi Kürtçe (Kurmancî, Kirmançkî) olarak gönderilmiştir?
• Disiplin soruşturmalarında ve infaz hakimliği yargılamalarında tutuklu/hükümlülerin anadilde savunma hakkından faydalanması için bir düzenleme yapacak mısınız? (HABER MERKEZİ)