Yok edilen insanlık kültürüdür

Feyyaz YAMAN
Karşı Sanat Çalışmaları

Ayasofya Müzesinden sonra, Kariye Müzesi de cumhuriyetin 100. yılında bütün sekülerleşme ilkeleri çiğnenerek camileştiriliyor.

Fatih’in 1453’ün hemen ardından devlet yapısını çoğulculaştırma, farklılıkları bir arada sürdürme, haklarına saygılı bir toplumsallık tahayyülüne rağmen, İslamcılık görülüyor ki zapt edilemeyen bir şehir olarak “Constantinopolis”in bilinçaltı korkularından kurtulamıyor.

Oysa, Kariye Müzesi bu coğrafyadan hareketle Avrupa Rönesans’ını tetikleyen, Ravenna’dan, Padova’ya Giotto Sanatı üzerinden Leonardo-Michelangelo-Raphael altın çağına uzanan yolun çıkış noktasıdır. Dönemin en önemli mozaik ve fresk sanatına sahiptir. Nejad Melih Devrim’den, Bedri Rahmi Eyüpoğlu’na kadar birçok çağdaş sanatçının esin kaynağıdır.

İkonografik dizgiselliği, gölge ve perspektif kurallarına göre derinlik içinde yeniden kurgulayan Orta Çağ’ın bilinen dünyasını değiştirip, insan ve insani olan üzerinden yeniden kuran sanat anlayışının ilk adımıdır.

Bugün düşmanlaştırma politikaları üzerinden toplumu ayrıştıran, bölen, ikilik ve çatışma üzerinden varlığını sürdürmeye çalışan bir siyasi zihniyet, söylemde hangi uzlaşma dilini kullanırsa kullansın inatla aynı yok oluş zihniyetini sürdürüyor demektir.

Oysa “ayrılabilir olmaksızın farklılığı” gözeten bir hoşgörü topluluğu olarak, Bedrettin’den Mevlana’ya kadar gelen çoğulculukla, farklı dinleri aynı mabette birlikte ibadet etme hoşgörüsünün deneyimini taşıyan bir toplumsallıktan geliyoruz.

Bugün sayıları 1000’in altına düşmüş Rum toplumu ötesinde evinde Ermeni’sinden, Yahudi’sine, Alevi’sinden, Êzidî’sine hiçbir kutsallık hakkına saygı duymayan bir zihniyet, yüzsüzce insan hakları üzerinden kendi ibadethanesini açma hakkını talep edebiliyor. Bu gidişle Göbeklitepe’yi bile İslam’laştırma gayreti ile ibadete açabilecek ikiyüzlülük, “para”nın kuyruğunda evrensellik-insanlık sözde liderliğini kimseye kaptırmıyor.

Yitirilen, kapatılan, yok edilen tüm dünya değerleri adına insanlık kültürüdür. Özgür sanatın eşitlikçi yaratıcılığın tarihi, hafıza mekanları gasbedilemez, edilemeyecek…