Dr. Mühdan Sağlam: Rusya Avrupa’ya gaz satacağı formüller üzerine çalışıyor

Şerif KARATAŞ
İstanbul

Ukrayna savaşı hem Rusya hem Ukrayna topraklarında şiddetlenerek sürerken Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin geçtiğimiz haftalarda Azerbaycan’a resmi ziyarette bulundu. Ukrayna savaşı ile birlikte Rusya ile enerji anlaşmalarını çoğunlukla iptal eden Avrupa açısından Azerbaycan önemli bir kaynak. Bu nedenle ziyaret ilgiyle takip edildi.

Putin’in ziyaretini Evrensel’e değerlendiren Enerji Politikaları Uzmanı ve Gazeteci Dr. Mühdan Sağlam da, Rusya’nın izole olmuşluğuna işaret ederek, “Ekonomiyi ayakta tutma gayreti ve Türkiye’nin Avrupa’ya gaz satışında bir alternatif güzergah olması ihtimali Moskova’yı daha temkinli hareket etmeye itiyor” dedi. Sağlam Rusya’nın elindeki doğal gaza alternatif alıcı aradığına ve Avrupa’ya gaz satmanın formüllerini aradığına dikkat çekti.

KURSK SALDIRISI SIRASINDA GİTMESİ BATI’YA MESAJ

ABD Dışişleri Bakanı Blinken’ın Ortadoğu turuna çıktığı dönemde, Rusya Devlet Başkanı Putin, Azerbaycan’ı ziyaret etti. Zamanlaması açısından ne söylersiniz?

Putin’in ziyaretinin tarihi önceden belliydi. Devlet başkanları açısından bu ziyaretler çok önceden planlanır. Ancak Kursk saldırısı sonrasında, yani bir kriz varken dış geziye gitmesi aslında hem Ukrayna hem de Batı’ya ‘Bu saldırı çok önemli değil ki gidiyorum’ denebilecek bir mesaj içeriyordu. Blinken ateşkes görüşmeleri için sık sık bölgeye ziyaretlerde bulunuyor. Rusya bu konuda doğrudan bir müdahalede bulunmadı, ancak şöyle bir mesaj verilmiş olabilir. Halihazırda Ortadoğu’daki bu krize ben ateş taşımadım. Ben kendi bölgemle meşgulüm yarattığınız bu insanlık krizini siz çözün.

RUSYA GAZ SATMANIN FORMÜLLERİNİ ARIYOR

Aliyev-Putin görüşmesinde iki ülke arasında enerji alanındaki iş birliğine dair anlaşmalar imzalandı. Rus doğal gazının Azerbaycan üzerinden özellikle Avrupa ülkelerine ulaşmasının önünün açılacağı konuşuluyor. Ukrayna’dan geçen hatların sabote edildiği de düşünüldüğünde,  bu gelişmeye dair neler söylersiniz?

Bu iddia geçtiğimiz yıldan beri, aslında Rusya ile Azerbaycan arasında kasım 2022’de imzalanan yıllık 1 milyar metreküplük Rus gazının Azerbaycan’a satışını öngören anlaşamadan bu yana gündeme geliyor. Rusya geçtiğimiz yıl Ukrayna dolayımlı hatla Avrupa’ya 14 milyar metreküp üzerinde gaz iletti. Ancak Ukrayna bu anlaşmayı 2024 sonunda bitireceğini söyledi. Rusya Azerbaycan’a daha fazla gaz satarak, Azerbaycan’ın Avrupa’ya daha çok gaz aktarmasını istiyor olabilir. Gazprom elinde kalan fazla gaza alıcı bulmaya çalışıyor. Dahası Azerbaycan üzerinden gidecek gazla da Avrupa’ya ‘Beni kolay kolay bu piyasadan çıkaramazsınız’ diyor. Elbette Azerbaycan’a Avrupa’ya satılan fiyattan gaz satılamayacak. Ancak Gazprom kârdan zarar etmeyi jeopolitik gücünü göstermek için tercih ediyor gibi görünüyor. Alternatif alıcı bulmak halihazırda Rusya’nın ilk önceliği. Dahası üçüncü ülkeler Azerbaycan veya Türkiye üzerinden Avrupa’ya gaz satacağı formüller üzerine de çalışıyor.

TÜRKİYE ŞU AN GELİŞMELERİ İZLİYOR

Bir diğer önemli gelişme ise “Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru”nun genişletilmesi oldu. Bu hat ile Rusya, İran ve Azerbaycan üzerinden Hindistan limanlarına ulaşabilecek. Bu gelişmeyle İran’a dokunulmadığı, Türkiye’nin ise tamamen devre dışı kaldığı da konuşuluyor. Aynı dönemde Azerbaycan resmi gazetesi AKP iktidarını topa tutan bir yazı yayımladı. Bu gelişmeleri nasıl değerlendirirsiniz?

Bu ulaşım yolu sık sık gündeme geliyor, ancak bugüne değin taraflar arasında hızlandırıcı bir gelişme yaşanmadı. O nedenle biraz temkinli olmak gerekiyor. Azerbaycan ile İran arasında İsrail ile ilişkileri nedeniyle bir gerilim mevcut. Rusya bunu da yatıştırmaya çalışıyor. Bunun yanında Azerbaycan için halihazırda öncelik Nahçıvan ile Azerbaycan arasında doğrudan bağlantı sağlayacak Zengezur Koridoru.  Kuzey Güney Hattı için taraflar arasında bir uzlaşı, finansman konusunun çözülmesi gerekiyor. Türkiye de şu an bölgedeki gelişmeleri izliyor ve bu ulaşım yolunun hızla açılmayacağının farkında.

RUSYA’NIN ÖNCELİĞİ ANKARA VE ŞAM’IN GÖRÜŞMESİ

Bu görüşmeler yapılırken Rusya dışişleri, Türkiye’nin Moskova Büyükelçisini Ukrayna’ya silah satışı konusunda uyardı. Rusya’nın Ankara Büyükelçiliği görüşmeyi kamuoyuna Türkçe bilgi notuyla paylaşarak duyurdu. NATO’nun Rusya’ya yönelik kararları da düşünüldüğünde, Rusya-Türkiye ilişkileri nereye gidiyor, bunun Suriye başta olmak üzere yansımaları ne olur?

Türkiye savaş başladığından bu yana Ukrayna ve Rusya ile dengeli bir ilişki kurmaya çalıştı. Rusya yaptırımlarına katılmadı, ancak Ukrayna’ya silah satışını sürdürdü. 2014 Kırım’ın ilhakında olduğu gibi Ukrayna’nın toprak bütünlüğünden yana olduğunu duyurdu, ancak Montrö’den kaynaklanan yükümlülüklerine de uydu. Hâlâ da bu noktada duruyor diyebiliriz. Halihazırda Suriye’deki gelişmeler ABD seçimlerine göre de biraz şekillenecek. Ancak Rusya’nın önceliği Şam ile Ankara’nın bir masa etrafında toplanabilmesi. Bunu da sıklıkla dile getiriyor. Rusya, Şam üzerinden bazı taleplerini Türkiye’ye iletecektir. Ukrayna’da yaşanan gelişmeler Rusya’nın pozisyonuna etki ediyor olmakla beraber, Türkiye Rusya’dan en fazla gaz ve petrol alan ülke. İkili ticaret sürüyor. Rusya bu uyarıyla Türkiye’ye ‘Gelişmeleri izliyorum’ demiş oldu. Ancak hızla bir yansıması olur mu emin değilim. Rusya’nın izole olmuşluğu, ekonomiyi ayakta tutma gayreti ve Türkiye’nin Avrupa’ya gaz satışında bir alternatif güzergah olması ihtimali Moskova’yı daha temkinli hareket etmeye itiyor.