Türkiye, ABD’deki rüşvet iddialarının odağında: Kimler var, iddialar neler?

ABD’de seçim kampanyası sırasında Türkiye’den yasa dışı bağış alıp almadığı soruşturulan Demokrat Partili New York Belediye Başkanı Eric Adams hakkında hazırlanan iddianame büyük yankı uyandırdı. Adams’ın yabancı iş insanlarından aldığı bağış ve rüşvetlere dair suçlamaların yer aldığı iddianamede, Türkiye’nin diplomatları, THY yöneticileri ve Türk iş insanları rüşvet ağının içinde gösteriliyor ancak bu kişilerin açık isimleri verilmiyor. İddiaların odağındaki isimler kimler, haklarındaki iddialar neler?

ABD yasalarına göre, ABD vatandaşı olmayanlar ve oy kullanma hakkı bulunmayanlar, siyasi kampanyalarda bağışta bulunamıyor. Bu nedenle Türkiye’deki iş insanlarının, ABD vatandaşı çalışanlarının üzerinden bağış yapmak gibi yöntemler kullandığı belirtilen iddianamede "İş İnsanı 3” olarak kodlanan bir Türk sermayedarın, "Eric Adams’ın bir gün ABD başkanı olacağını düşünerek” 2021’de 50 bin dolar bağış yaptığı belirtiliyor. 

Ancak asıl çarpıcı iddialar, bir Türk diplomatın Adams’la kurduğu rüşvet ilişkisine dair.

İddianameye göre Eric Adams, 2015 yılında Brooklyn belediye başkanı olduktan bir yıl sonra Türkiye’ye seyahat etmeye başladı. Türk diplomat tarafından o yıl THY’nin New York genel müdürü ile tanıştırılan Adams’a seyahat rüşvetleri gelmeye başladı. O dönem Adams’ın siyasi kariyerinin parlak olduğunu, belki ABD başkanı bile olabileceğini düşünen iş insanları on binlerce dolar bağışlarda bulundu. Türk hükümet yetkilisi, "ABD’deki işlerini çözmesi karşılığında" Adams’a THY’nin hizmetlerinden yüksek bilet indirimi ve "Business Class" ayrıcalıkları sağladı. İddianame, neredeyse tüm yurt dışı seyahatlerinde THY’yi kullanan Adams’ın yıllar içinde bu uçak biletleri üzerinden on binlerce dolar kazanç elde ettiğini öne sürüyor.

LÜKS OTELLER, HAMAMLAR...

Savcılığın iddialarına göre Adams sadece THY’yi kullanmakla da kalmıyor. İstanbul’da lüks oteller ve tekne turlarıyla da rüşvet ağı genişliyor. Adams’ın, 2017’de “kendisine yaranmak isteyen” bir iş kadınının sahibi olduğu St. Regis İstanbul otelinde kaldığı belirtilen iddianameye göre, belediye başkanı yine Şişli’de bulunan Bentley Suite’te de ağırlanıyor. Normalde yaklaşık 7 bin dolara mal olacağı belirtilen otele Adams’ın 600 dolardan daha az ödediği kaydediliyor. 2019’da ücretsiz akşam yemekleri, Marmara Denizi’nde ücretsiz bir tekne turu, deniz kenarındaki Türk hamamına ziyaretler de Adams’ın yararlandığı “ayrıcalıklar” arasında yer alıyor.

Adams’ın destekçilerinin de THY’deki rüşvet ağından faydalandığı belirtilen iddianamede yer alan bir yazışmaya göre, Türk yetkili “Turkish Hospitality Services”ın bunu hallettiği yanıtını veriyor. Yani bir ödeme olmadan sahte fatura düzenleniyor. 

DUALARLA DEĞİL, RÜŞVETLE AÇILMIŞ

Peki Adams bu rüşvetlerin karşılığında neler yapıyor?

İddianamenin bu konudaki yanıtları çarpıcı. Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş’ın dualarıyla açılan New York’taki 36 katlı Türkevi’nin iskan sorunu Adams aracılığıyla çözülmüş. İtfaiye çalışanı, denetim sonrasında amirine e-posta atarak "Bizim buna onay vermemizin bir yolu yok” diyerek yangın alarmı sisteminde 60’tan fazla kusur tespit ettiğini bildiriyor. New York itfaiyesinin yangın alarmının denetlenmesinde çıkan sorun, Başkan Adams’ın araya girmesi hallediliyor.

DIŞİŞLERİ BAKANI DA GEÇİYOR

Öte yandan Türk yetkilinin, 2022’de Adams’ın personeline mesaj atarak Ermeni Soykırımı Anma Günü konusunda Adams’ın açıklama yapmamasını istediği de iddianamede yer alıyor. "İş İnsanı 4" ise New York Emlak Bürosu ile bir sorun yaşadığında Başkan Adams’ı arıyor. İddianamede yer verilen Adams’a gönderilen bir mesajda ise “Dışişleri bakanı da sana özel kişisel ilgi duyuyor" deniliyor.

TÜRKİYE’DEN KİMLER VAR?

Türkiye’den bir hükümet yetkilisi ve 5 iş insanından söz edilen iddianamede, söz konusu şahısların isimlerine yer verilmiyor. Ancak tarih ve mekanlar üzerinden bazı kişilerin isimleri hem ABD hem de Türkiye basınına şöyle yansıdı: 

•    New York Eski Türk Başkonsolosu Reyhan Özgür (Geçen ay görev süresi bitti).
•    St. Regis İstanbul Oteli’nin sahibi Demet Sabancı Çetindoğan.
•    Bahçeşehir Üniversitesinin Kurucusu Enver Yücel.
•    Arda Sayıner ve Rana Abbasova.
•    Dönemin New York THY Müdürü Cenk Öcal.
•    Turk of America Dergisinin Sahibi Cemil Özyurt.

MERAK UYANDIRAN SORULAR

• İddianamede Adams’ın sadece Türkiye bağlantılı rüşvet ilişkilerine değiniliyor. Bu Adams’ın başka benzer bir bağlantısı olmadığı anlamına mı geliyor; yoksa Türkiye’ye odaklanılmasının özel bir anlamı var mı?
• NY Belediye Başkanlığı gibi etkin bir görevde bulunan birini rüşvet ve hediyelerle yönlendirebilecek güçteki “Türk diplomat” kimdir? 
• Adams, Türkevi’nin itfaiye izni dışında hangi konularda Türk yetkililere “yardımcı” oldu, yolsuzluk ilişkisine girdi? 
• Erdoğan’ın resmi programında görünen akşam yemeğine katılmadan ABD’den ayrılmasıyla aynı gün kamuoyunun gündemine düşen iddianame arasında bir bağlantı var mı? 

REYHAN ÖZGÜR HAKKINDAKİ İDDİALAR

Amerikan basını, iddianamede Adams'a Türkevi'nin açılışını hızlandırması için baskı yaptığı belirtilen ve bir Türk yetkili olarak geçen kişinin, Türkiye'nin eski New York Başkonsolosu Reyhan Özgür olduğunu yazdı. Buna göre Özgür, Eylül 2021'de Türkevi'nin açılışının Erdoğan'ın BM Genel Kurulu için yapacağı New York ziyaretine yetiştirilmesi için itfaiyeden onay almasını istedi. New York itfaiyesi ise binanın yangın güvenliği açısından çok sayıda eksikliği olduğunu söyledi. Özgür, Rana Abbasova'ya telefonda "Türkiye'ye yardım etme sırasının artık Adams'ta olduğunu" yazdı; Abbasova da bu mesajı Adams'a iletti. Adams "Biliyorum" diye yanıt verirken, savcılara göre Adams kendisine verilen talimatı yerine getirdi; itfaiye yetkilisini işinden olmakla tehdit ederek gerekli izni çıkardı. Reyhan Özgür, 10 Eylül'de Adams'a "Siz Türkiye'nin gerçek bir dostusunuz" mesajını gönderirken Erdoğan da 10 gün sonra binanın açılış törenine katıldı.

Adams, 2022'de belediye başkanlığı göreve başlamadan önce de sevgilisiyle birlikte, “ruhani bir yolculuk” olarak tanımladığı bir Gana seyahatine çıktı. Sözcüsü o dönemde yaptığı açıklamada "yeni seçilmiş belediye başkanının masrafları kendisinin karşıladığını ancak politika gereği makbuzları kamuoyu ile paylaşmayacaklarını" söylemişti. İddianameye göreyse, yaklaşık 14 bin dolarlık business class seviyesindeki uçak biletlerinin büyük kısmını THY ödedi.

NYT: THY YETKİLİSİ CENK ÖCAL UCUZ BİLETLERE ARACILIK ETTİ

New York Times'ın haberine göre iddianamede, Eylül 2015- Şubat 2022'de THY'nin New York'taki ofisinin genel müdürlüğünü yapan Cenk Öcal ile Adams'ın eski yardımcılarından Rana Abbasova arasındaki konuşmalara yer veriliyor.

İlgili soruşturma kapsamında Kasım 2023'te evi de FBI tarafından aranan Öcal'ın, Abbasova ile ucuz THY biletleri ve bedava lüks otel konaklamaları hakkında yaptığı konuşmalar aktarılıyor. NYT'ye göre, Adams'ın Haziran 2021'de New York Belediye Başkanlığı için Demokrat Parti ön seçimini kazanması sonrası, Abbasova, Öcal'dan İstanbul'a uçak bileti ayarlamasını istedi. Öcal "50 dolarlık" bir bilet önerince Abbasova, "Hayır, 50 dolar mı? Ne? Uygun bir fiyat ver... Şu an her adımı izleniyor. 1000 dolar gibi bir şey olsun. Bir şekilde gerçek görünsün. Bedavaya uçtuğunu söylemelerini istemeyiz. Şu an medyanın dikkati Eric'in üzerinde" dedi.

Adams'ın bu diyalog sonrasında 2 bin 200 dolara hem kendisi hem sevgilisi için bilet aldığı, bu biletlerin hızla business class seviyesine yükseltildiği belirtildi. Biletlerin, normal bir alışverişte 15 bin dolardan daha fazla tutacağı da aktarıldı.

NYT'ye göre, Abbasova Öcal'a, Adams'ın İstanbul'da nerede kalmasını tavsiye ettiğini de sordu. Öcal, kentin en lüks otellerinden Four Seasons'ı önerince, Abbasova buranın çok pahalı olacağını söyledi. Öcal ise "Bunu neden umursasın ki? Ödemeyi o yapmayacak. İsmi de hiçbir yerde görünmeyecek" dedi. Abbasova "Süper" diye yanıtladı. Bununla birlikte, Adams'ın bu konuşmadan birkaç gün sonra geziyi iptal ettiği belirtildi.

HÜRRİYET YAZARI ARDA SAYINER HAKKINDAKİ İDDİALAR

İddianamede, kendisini "marka danışmanı, influencer ve gazeteci" olarak tanımlayan, Hürriyet gazetesinde de yazıları yayımlanan Arda Sayıner hakkında da çok sayıda iddia var. Buna göre Sayıner, Adams'ın Kasım 2021'de New York belediye başkanı seçilmesinin ertesi günü bir başka iş insanına “Ankara'ya gidip büyüklerimizle bunu ülke için nasıl avantaja dönüştürebileceğimizi konuşacağım” dedi. Başkonsolos Reyhan Özgür de aynı tarihlerde Rana Abbasova'ya "Türkiye Dışişleri Bakanı'nın kendisiyle bizzat ilgilendiğini ve Adams'ın diğer Türk bağlantılarıyla uğraşmaması gerektiğini" telkin etti.

Sayıner'in, Adams'ın 2021'deki belediye başkanlığı kampanyası için para topladığı sırada da Abbasova'ya kısa mesaj göndererek "yasadışı yabancı bağış toplamasını" teklif etti. Abbasova Adams'ın bunu reddedeceğini ama yine de soracağını söylerken, Adams kabul etti.

Sayıner'in, Adams'ın göreve gelmesinden iki haftadan kısa bir süre sonra Abbasova ile New York'ta lüks bir restoranda özel bir odada buluştuğu ve yabancı bağışların toplanması meselesini ele aldıkları da belirtildi. Savcıların iddiasına göre Sayıner bu görüşmede, Adams'ın Türkiye'yi ziyaret edip iş insanlarıyla bir araya gelmesi halinde 2025 kampanyası için de bağış toplayabileceğini belirtti. İddianameye göre "Adams yabancı katkı teklifini memnuniyetle karşıladı.”

İddianameye göre Adams, geçen eylülde New York'ta “uluslararası sürdürülebilirlik liderlerinin” ev sahipliğinde düzenlendiği ileri sürülen bir yemekte bir grup yabancı bağışçıyla bir araya geldi. Etkinliğe katılım bedeli kişi başı 5 bin dolardı. Savcılar, Sayıner'in çoğu yabancı ülke vatandaşı olan katılımcıların ödemelerini önceden topladığını ve bu paranın bir kısmını Adams'ın seçim kampanyasına bağış yapmak için kullandığını söylüyor. Sayıner bu etkinlik hakkında Hürriyet gazetesinde bir yazı da kaleme alırken, kendisine bir doğum günü pastası hazırlandığını belirtmiş ve "Pastamı birlikte kestiğim Adams'tan doğum günü hediyesi olarak yıl sonundan önce Türkiye'yi tekrar ziyaret etme sözü aldım” diye yazmıştı.

DEMET SABANCI ÇETİNDOĞAN'A ATIF

İddianamede, "zengin bir Tük iş kadınının sahibi olduğu otelde Adams'ı birkaç kez ücretsiz şekilde veya son derece ucuz fiyatlarla ağırladığı, aynı zamanda 2021 seçim kampanyası için bağış organizasyonu yaptığı" da belirtiliyor. Buna göre Adams, Temmuz ve Ağustos 2017'deki İstanbul seyahatlerinde St. Regis isimli lüks otelde bir akrabası ve bir tanıdığı ile birlikte ciddi bir indirim aldı. Nişantaşı'nda bulunan otel, Demet Sabancı ve Cengiz Çetindoğan çiftine ait.

BAHÇEŞEHİR ÜNİVERSİTESİ'NE ATIF

NYT'nin haberine göre, iddianamede ismi geçenlerden birisi de Bahçeşehir Üniversitesi'nin kurucuları arasında yer alan Enver Yücel. Adams'tan Yücel'in New York'ta açmaya çalıştığı Mentora International isimli sözleşmeli okula destek istediği belirtiliyor. Okula New York eyaletinden onay çıkmamışken, Adams'ın çeşitli İstanbul gezilerinde Bahçeşehir Üniversitesi'ni de ziyaret etmesi dikkat çekmişti. (POLİTİKA SERVİSİ)

ABD'de Türkiye'den "yasadışı bağış" soruşturmasının iddianamesi hazırlandı