D-8 Zirvesi'nde diplomasi girişimleri: ‘Cihat böyle yapılmaz’

Ela AVA

“D-8” grubunun 11. toplantısı perşembe günü Mısır’ın başkenti Kahire’de “Filistin ve Lübnan” odaklı gerçekleştirildi. İran, 13 yılın ardından D-8 toplantılarına ikince kez katıldı. Zirvede İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan ve Erdoğan arasındaki görüşme “Türkiye ve İran ilişkisi düzeliyor mu?​” sorusunu ve İran’ın içinde bulunduğu açmaza ilişkin tartışmaları İran medyasına taşıdı. 

MISIR İLE STRATEJİK İLİŞKİ

İran İslam Devrimi’nin ardından Tahran ve Kahire arasında diplomatik ilişkiler bir türlü kurulamadı. Bu nedenle İran rejimine yakın medya, üst düzey bir heyetin başkanlığında Kahire’ye giden Pezeşkiyan’ın ziyaretini, iki ülke arasındaki ilişkilerde yeni bir sayfa açacağı yönünde değerlendiriyor. İran rejimine yakın İtimad Gazetesi Yazarı ve Uluslararası İlişkiler Uzmanı Yusuf Molayi, Pezeşkiyan’ın Kahire’ye gitmesine ilişkin, “Bu toplantı ülkenin dış politikasındaki açıklığın ve hükümetin gerilimi azaltma çabasının bir göstergesi. Mısır, Ortadoğu’da önemli bir ülkedir ve bölgesel politikaların belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca bölgesel çatışmalarda, Gazze, Suriye, Lübnan vb. konularda da önemli rol oynuyor. Elbette tek bir toplantının ülkeler arasındaki ilişkilerde yaşanan büyük sorunları tek başına çözmesi beklenemez ancak bu, gerilimi düşürme alanında aktif politikalar ve temel planlamayla desteklendiğinde ileri ve olumlu bir adımdır” diyor. Molayi’nin görüşü bir yandan hükümete yakın isimlerin analizlerinde öne çıkıyor, İran’ın “Rusya’dan kopup ABD’ye daha yakın bir çizgide ilerlemesi gerektiğini” savunan reformcu kliğin doğrudan olmasa da bu meseleye dair belirgin bir eğilimi söz konusu.

ARAP ÜLKELERİ İÇİN YEŞİL IŞIK

Mısır ve İran’ın yıldızının bir türlü barışamamasının nedeni yıllar önceye dayanan tartışmalar. Temelde İran’ın Mısır’la özel ekonomik ilişkilerinin ilerlemesi, iki ülkenin birbirinin temel ihtiyaçlarını karşılama konusunda özel bir yer tutmasa da Mısır, İran rejimi için politik bir denklem olarak önemli bir yerde duruyor. Özellikle Arap ülkeleri ile ilişkileri geliştirme konusunda görünen o ki İran, Mısır’a daha yakın durmayı tercih edecek.

D-8, bir yandan da Filistin, Lübnan ve özellikle Suriye’de stratejik konumunu ve gücünü kaybeden İran için siyasi inzivaya kapılmadan yeni iletişimler kurmanın yönetimlerinden biri olarak gözüküyor. İran ve ABD arasındaki gerilimler sürerken İran rejimi gerilimleri en aza indirmek üzere pozisyon almaya çalışıyor. Keza İran rejimi sözcülerinin Suriye’ye ilişkin “Esad ve ordusu yeterince mücadele etmedi”, “Cihat böyle yapılmaz” söylemleri İran’ın eskiye göre daha farklı tutum sergileyebileceğini gösteriyor.

İRAN VE TÜRKİYE İLK KEZ YAN YANA

İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın, “anlaşma ve barış” şiarıyla çeşitli ülkelerle yaptığı toplantılar İran rejiminin dış politika tutumlarına ilişkin değişiklikler yapmaya devam edeceğini de gösteriyor. 

Öte yandan Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, Eski Suriye Devlet Başkanı Esad’ın ABD destekli HTŞ grubu tarafından devrilmesinin ardından ilk kez D-8 toplantısı sırasında Pezeşkiyan ile bir araya geldi. Erdoğan, bu görüşmede “Türkiye’nin Suriye’deki terörün köklerini yok etmek istediğini” belirtirken Pezeşkiyan bu görüşmede Suriye’nin toprak bütünlüğüne vurgu yaparak, “Suriye’de yaşanacak her türlü gelişme, bu ülkenin toprak bütünlüğünün korunmasıyla birlikte olmalı” dedi. 

Görüşmede Erdoğan, İran ile Türkiye arasındaki iş birliğinin güçlenmesi ve geliştirilmesinin bölgenin istikrarı açısından önemli olduğunu belirterek, iki ülke arasındaki Stratejik İşbirliği Yüksek Konseyi toplantısının önümüzdeki yıl yapılmasını umduğunu ifade etti. Görüşmede iki ülkenin ticari anlaşmanın güçlenmesi konusunda vurgular da yapıldı. İran ve Türkiye arasındaki gerilimli ilişkide belirleyici olan unsurlardan biri Suriye’de ortaya çıkan tablo olacak.

Erdoğan D-8 Zirvesi'nde konuştu: "Beklentimiz terörden arındırılmış bir Suriye"