ABD mali uçuruma yuvarlanır mı?

Son haftalarda dünya piyasaları gözlerini ABD’ye çevirdi “mali uçurum” tartışmalarının sonuçlanmasını  bekliyor. İlk olarak FED başkanı Bernanke tarafından kullanılan bu tabir hızla ekonomik çevrelerin dışına taşarak popüler kültüre taşındı, şarkı sözlerinde dahi kendine yer bulmayı başardı. Peki nedir bu mali uçurum? Dilerseniz meseleyi kısaca özetleyerek başlayalım.
Mali uçurum deyimi iktidardaki Demokratlar ve temsilciler meclisinde çoğunluğu elinde bulunduran Cumhuriyetçiler arasında yeni bir anlaşmaya varılmadığı takdirde yıl başı itibariyle otomatikman devreye girecek bütçe kesintileri ve vergi artışlarının sonucunda ortaya çıkacak tabloyu ifade etmek için kullanılıyor. Eğer siyasi partiler hiçbir şekilde uzlaşamazsa 2013 yılında ABD ekonomisinin yüzde 5 oranında daralması öngörülüyor. Bu durum elbette dünyanın geri kalanı açısından da büyük bir tehdit yaratıyor. ABD ekonomisin bu denli sert daraldığı bir ortamda dışa açık bir çok ekonomi açısından krizden kaçınmak pek olası gözükmüyor.
Mali uçurum senaryoları bir yana, halihazırda da ABD’de büyüme hızının giderek yavaşladığı göze çarpıyor. Son çeyrek itibariyle büyümenin yüzde 1 dolayına gerilediği tahmin ediliyor. Birçok ülkede de merkez bankaları 2013 yılında ekonominin daralacağı endişesiyle faiz oranlarında indirime gitti ya da gitmeye hazırlanıyor. Peki Demokratlarla Cumhuriyetçiler neyi paylaşamıyor?
Anlaşmazlığın temelinde kronikleşen bütçe açığının nasıl önleneceği ve faturasının kime ödetileceği tartışması yer alıyor.
Demokratlar  özellikle sosyal amaçlı kamu harcamalarındaki kesintilere sıcak bakmıyor. Bush döneminde yüksek gelir grubuna tanınan vergi indiriminin sona erdirilmesi ve zenginlerin daha fazla vergi vermesini savunuyor.
Cumhuriyetçiler ise (askeri harcamalar konusunda çekinceler iletmekle beraber) kamu harcamalarının sınırlandırılmasını ve üst gelir gruplarına tanınan vergi ayrıcalıklarının sürdürülmesini talep ediyor. Zenginlerin artan bir oranda vergilendirilmesinin adaletsizlik olduğunu vurguluyor.
Görüldüğü gibi aslına bakılırsa iki parti arasındaki anlaşmazlık dönemsel olmanın ötesinde Roosevelt’den bu yana süregelen ama 2008 krizi sonrasında bir kez daha belirginleşen temel siyasi ayrım noktalarını yansıtıyor. Bu durum elbette mali uçurumun kaçınılmazlığı şeklinde yorumlanmamalı. Bir şekilde anlaşmaya varılacak. Aksi takdirde toplumun her kesimi bunun faturasını ödeyecek. Hele bugün vergi oranlarının arttırılmaması için lobi yapan servet sahipleri varlık fiyatlarının gerilemesiyle çok daha büyük bir faturayla karşılaşacak. İki parti öyle ya da böyle uzlaşacak. Ama kim ne kadar taviz vermek zorunda kalacak, önemli olan nokta bu. Özellikle Cumhuriyetçiler görüşmeler uzadıkça Obama’nın daha büyük tavizlere yanaşacağının hesabını yapıyor. Böylece mali uçurum tartışmaları yılın son haftasına değin taşınacakmış gibi görünüyor.
Obama ve Cumhuriteçi temsiciler meclisi başkanı Boehner arasında bu hafta yapılan görüşmede her iki tarafın yeni teklifleri de açığa çıktı. Daha önceleri yıllık 250 bin dolar seviyesinin üstü gelir grubuna dönük vergi indirimlerinin sona erdirilmesini öneren Obama bu teklifini 400 bin dolar seviyesine taşıdı. Boehner’in ise 1 milyon dolar seviyesinin altındakilerin vergi indirimlerinde faydalanmasında ısrarcı olduğu vurgulanıyor. Kamu harcamalarına gelince daha önce taviz vermemekte direten Obama’nın son olarak yarısı asker harcamalardan olmak üzere 200 milyar dolarlık bir kesintiye razı olduğu kamuoyuna yansıdı. Daha da önemlisi daha önce kesinlikle taviz vermeyecegi sosyal güvenlik sistemi kesintilerini pazarlık masasına yatırdığı haberleri sol kamuoyunda epeyce yankı uyandırdı.
Sonuç olarak ABD elbeteki göz göre göre uçuruma sürüklenmeyecek. Kim ne kadar taviz verecek pek yakında göreceğiz. Ama anlaşılan o ki, Obama seçim kampanyasında aktif rol alan sendikaları ve sivil toplum örgütlerini daha şimdiden yarı yolda bıraktı.