ABD'nin 'ekonomik motoru' ne durumda?

‘ABD’nin ekonomik motoru”nu durduk yerde ortaya atan biz değiliz. Deyim bütünüyle ABD Başkanı Obama’ya ait. ABD Devlet Başkanı Barack Obama, ulusa sesleniş konuşmasında, kendi neslinin görevini, “Amerikan ekonomisinin motorunu yeniden ateşleyip, yükselen bir orta sınıf yaratmak olarak” tanımlıyor. Aslında bu “istek” sadece ABD’nin değil, emperyalist kapitalist ülkelerin yöneticilerinin hemen hepsinin kendi ülkeleri için “Ortak dilekleridir.” 2008 Krizi sonrasında genel bir durgunluk bu ülkeleri sarmış durumda.
Obama bu konuşmayı yaptığı günlerde gazetelerin ekonomi sayfalarına düşen bazı haberler ABD ekonomisi için pek de iyi haberler değildi. Almanya ABD’de depoladığı altın stokunu geri almaya karar vermişti. Alman ekonomisini yönetenler ABD’nin karşılıksız dolar basmasını ve bunun dünyayı bir ekonomik kaosa sürükleyeceğinden endişe ettiklerini gizlemiyorlardı. Ancak ABD’nin aldığı tek kötü haber bu değil. Diğer kötü haber Çin’den geliyor. Bu habere göre Çin toplam dış ticaret hacmi bakımından ABD’yi geçmiş durumda.
Amerika Birleşik Devletleri’nin 2012 ihracat ve ithalat toplamı 3.82 trilyon dolar oldu. Buna karşın Çin 3.87 trilyon dolarlık ticaret yaptı. Daha da önemli olan şu ki, Çin 231.1 milyar dolarlık ticaret fazlası verirken Amerika ise 727.9 milyar dolarlık ticaret açığı verdi. Çin böylece Amerika Birleşik Devletleri’nin İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki ticaretteki liderliğine son vermiş oldu. Önümüzdeki 10-15 yılda da gayrisafi hasıla toplamında Çin’in ABD’yi geçmesi bekleniyor. Ancak rakamlar bir eğilime işaret etse de her şeyi açıklamıyor. ABD’nin kişi başına geliri 47 bin dolar, Çin’de ise bu rakam yaklaşık 2 bin dolar. Yani aradaki gelişmişlik düzeyi oldukça fazla.
Bütün bunlara karşın Obama’nın da işaret ettiği gibi ABD’nin ekonomik motoru tekliyor ve bu motorun yeniden ateşlense bile göstereceği performans oldukça tartışmalı bir konu. Kuşkusuz kapitalist ülkeler açısından ekonomik kriz ve durgunluklar kalıcı gerçekler değil. Ülkeler krizden çıkabilir, durgunluktan kurtulabilir. Ancak tartışmasız olan bir gerçek var ki, o da şu; her kriz kalıcı hasarlar bırakıyor ve kapitalizmin geleceğinden yiyor. Açıkçası kapitalist sistemin geleneksel eski egemen devletleri yaşlanmış ihtiyarlara benziyorlar. Bunların yeniden büyük bir canlılık gösterip, olağanüstü gelişmeler kaydetmesi nerede ise olanaksız.
Bu olanaksızlık başlıca iki gerçekten kaynaklanıyor; birinci gerçek kapitalizmin doğrudan doğruya kendisi ile ilgili. Sermaye kapitalizmin geleneksel ülkelerinde eski canlılığını ve atılımını kaybetmiş durumda. Bu ülkelerde sermaye her şeyi silip süpüren, yutup bitiren ve olağanüstü gelişmeler sağlayan atılım gösteremiyor. Örneğin sınıfsal dengesizlikler ve işsizlik büyürken sürekli olarak sermaye ihraç ediliyor. İhraç edilen sermaye her şart altında “Fazla sermayedir.” Bu “fazlalık” ihracı yapan ülkede yukarıdaki örneklerden de anlaşılacağı üzere sermayeye ihtiyaç olmadığından gündeme gelmiyor. Aksine sermaye ihraç eden ülkelerde de sermayeye ihtiyaç var, ama dışarıda aşırı kâr peşinde koşmak içeride yatırımı engelliyor.
İkinci gerçek ise emperyalist kapitalist ülkeler arasındaki rekabetten ve bu rekabetin yol açtığı pazar kapma mücadelesinin sertleşmesinden kaynaklanıyor. Pek çok ülke ihracat yapmak için içeride ve dışarıda mal üretiyor, oysa pazarlar aynı hızda gelişmiyor ve büyümüyor. Bu durum pazar kapma savaşlarının kızışmasına yol açıyor. Çin, Hindistan, Rusya vb. Ülkelerin gelişen ekonomileri, dünya ekonomisinin merkezini de bu ülkelerin bulunduğu bölgeye doğru kaydırıyor. Ekonomideki bu gelişmeler güç dengelerini, yerleşik eski yapı ve kurumları temellerinden sarsıyor.
İşte bu koşullar içerisinde Obama “ABD ekonomisinin motorlarını yeniden ateşlemekten” söz ediyor. Ama İngiltere Başbakanı Camerun, İtalya Başbakanı, Fransa Başkanı vb. de aynı istekle yanıp tutuşuyor! Çin ise tam “ateşlenmiş” giderken, onu diğerleri izliyor. Bütün “motoru ateşlenmek” istenen bu ekonomiler, “ateşlenmiş” diğer ülkeler birbirlerine karşı gaza yüklenmek zorundalar. Mücadelenin sertleşmesi kaçınılmaz. Bir çarpışmanın gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini ise bütünüyle somut koşullar belirleyecek. Açıkçası Obama’nın işi çok zor ve üstelik otomotiv sektörü de fazlaca sorunlu!