İş sözleşmenizi haklı nedenle feshedebilirsiniz

SORU: İyi günler, Bursa’da özel bir şirkette çalışmaktayım. İletişim bilgilerinize internet üzerinden ulaştım.  Çalıştığım işyerinde, verilen kişisel hedefleri gerçekleştirme oranına göre performans primi ödemesi yapılmaktadır. Ödeme yıl sonunda yapılan değerlendirmeye göre sonraki yılda gerçekleşmektedir. İş sözleşmemde primlerle ilgili bir madde bulunmamaktadır. Hedeflerini gerçekleştiremeyenlere de prim ödenmemektedir.  Ancak işverenimiz ekonomik nedenlerle prim sistemini iptal etmeyi veya ertelemeyi düşünüyor. Eğer iptal olursa veya ertelenirse bu durum bana haklı nedenle fesih hakkı sağlar mı?
Teşekkür ederim. İyi çalışmalar dilerim.

CEVAP:  İş Kanunu’nun 24. maddesi, işçi açısından iş sözleşmesinin haklı nedenle derhal feshini gerektiren düzenlemeleri hüküm altına almıştır. Buna göre,
I. Sağlık sebepleri:
a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa.
b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan  buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.
II. Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında   yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.
b) İşveren işçinin veya aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.
c) İşveren işçiye veya aile üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa.
d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.
e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,
f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları  uygulanmazsa.
III. Zorlayıcı sebepler:
İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.
Ancak, bu düzenlemeler sınırlı değildir. Her ne kadar kanun metninde yer almasa da örneğin işyerinde mobbinge maruz kalmak da işçi açısından haklı nedenle bir başka fesih nedenidir.
İşveren tarafından işçiye ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmemesine dair düzenleme Yargıtay tarafından işçi lehine yorum ilkesi gereği geniş yorumlanmakta ve ikramiye, prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, fazla mesai, hafta tatili ve genel tatil gibi alacaklar ile yasadan kaynaklanan alacakları ücret olarak değerlendirmektedir.
“4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesinin 2. bendinde işçinin haklı fesih halleri düzenlenirken (f) bendinde son cümle olarak, “Yahut çalışma şartları uygulanmazsa” şeklinde ifadeye yer verilerek çalışma koşullarının uygulanmaması, işçinin haklı fesih nedenleri arasında yerini almıştır. Anayasa, yasa, tüzük ve yönetmelikler, bireysel ya da toplu iş sözleşmeleri, işyeri personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklarla, işyeri uygulamalarının çalışma yaşamına etkileri sonucu her bir iş ilişkisinde çalışma koşulları meydana gelir. Çalışma koşullarını belirleyen kaynaklarda bu koşullar bazen emredici olarak düzenlenmiş olup, işçi aleyhine olarak değişikliğe gidilmesi işçinin rızası ile dahi mümkün değildir.” (Yargıtay 9. HD, 2008/ 20517 E, 2008/ 12483 K).
Dolayısıyla sizin de primlerinizin işyeri çalışma şartı haline gelmiş olması ve bir işyeri uygulaması olarak yerleşmiş bulunması durumunda iş sözleşmenizi haklı nedenle feshedebilirsiniz.  Aksi halde işverenin yönetim hakkı ve yetkisi kapsamında kalmaktadır.