ABD beyzbolunda Siyah Ligi dönemi -1

ABD’de bu yıl ülke tarihinde önemli bir yere sahip olan Siyah (Negro) Ligi’nin kuruluşunun 100. yılı kutlanıyor. The New Yorker dergisi geçtiğimiz hafta Kadir Nelson’ın bu kapsamdaki “Centennial” çizimlerini kapağına taşıdı ve beyzbolda şampiyonun belirlenmek üzere olduğu şu günlerde önemli bir hatırlatmada bulundu. Bu vesileyle ben de Siyah Ligi’nin zengin ve sürprizlerle dolu tarihine bir bakalım istedim.

***

19. yüzyılda beyzbol, ABD’nin sayılı “ortak değer”lerinden biriydi. İç Savaş (1861-1865), köleliğin kaldırılması (1865) ve Yeniden İnşa (1863-1877) süreçleri sonrası 1887’ye kadar siyahlarla beyazlar birlikte beyzbol oynayabiliyordu. Ancak 1887 itibarıyla işler değişti. Hayatın her alanında ırk ayrımcılığına dayanan “ayrı ama eşit” safsatasının hakimiyetinde, en büyük kulüplerin ve stadyumların sahibi beyazlarla siyahların aynı sahada yer alamayacağına hükmedildi.

Bu yasak işleri zorlaştırsa da  siyahların beyzbol sevgisini azaltmadı. 1920’de Andrew “Rube” Foster’ın çabalarıyla ortak bir Siyah Ligi kurulduğunda ülke çapında çok sayıda nabeyaz (colored) “turne takımı” vardı. Siyahların yanı sıra Latinleri, Yerlileri de kapsayan Siyah Ulusal Ligi takımları bu anlamda beyaz liginin aksine ırkçılıktan uzaktı.

ABD’de Ortabatı olarak adlandırılan Chicago, Indianapolis, Detroit, Kansas gibi kentlerden 8 takımla başlayan ligin başarısı başka siyah liglerinin (Doğu Ligi, Güney Ligi) kuruluşuna da önayak oldu ve 1924’te Doğu Ligi ile Ulusal Lig arasında ilk “dünya finali serisi” gerçekleştirildi.

Bu dönemde beyzbol, kentlerde yaşayan siyahların en büyük eğlencesi haline geldi fakat Büyük Buhran’ın darbesi sert oldu. 1928’de Doğu Ligi çöktü, 1930’da Andrew Foster hayatını kaybetti. 1932’ye gelindiğinde gazetelerde “Siyah beyzbolunun ölümü” konuşuluyordu.

Ligin en büyük yıldızı Oscar Charleston 34 yaşına gelmişti ama Satchel Paige, Josh Gibson, Cool Papa Bell, Judy Johnson gibi yeteneklere sahip bir ligi bitirmek kolay değildi.

Cumberland Posey ve Gus Greenlee gibi takım sahiplerinin çabaları nihayet 1937’de kalıcı bir sonuç verdi ve Siyah Amerikan Ligi kuruldu. Siyahlar pek çok yetenekli beyzbolcu çıkarmayı sürdürüyordu ve tarafsız gözlemciler onların Major League’de beyazlarla birlikte oynayacak seviyede olmadığına dair yorumlara prim vermiyordu. Bu dönemde her iki ligi karşılaştıranlar birbirinden epey farklı iki beyzbolun oynandığına şahitlik ediyordu. Buck O’Neil’a göre beyazlar güçlü vuruşlarla sayı turuna (home run) dayanan bir oyunu öne çıkarırken siyahlarda hız faktörü ve agresif taktikler, kale çalmayı, vur kaçları stratejinin önemli bir parçası haline getirmişti. Sporun o dönemki en büyük yıldızı Joe DiMaggio, Satchel Paige’i “Gördüğüm en iyi beyzbolcu” diye tanımlıyordu.

Siyah beyzbolu için işler iyi giderken 1945’te MLB’nin ırk ayrımını koruma konusunda inatçı tutumuyla bilinen başkanı Yargıç Kenesaw Mountain Landis öldü. Yerine gelen Happy Chandler, Landis’in tam tersi bir karakterdi ve beyzbolda ırk ayrımcılığını sonlandırmak istiyordu. Nitekim Chandler’ın göreve başlamasından kısa bir süre sonra Jackie Robinson, Brooklyn Dodgers’la sözleşme imzaladı ve 1947 sezonuyla birlikte tarihe “Beyzbolda ırk bariyerini yıkan kişi” olarak geçti.

Jackie Robinson’la birlikte yol açıldı, onu Larry Doby, Roy Campanella, Satchel Paige, Willie Mays gibi isimler takip etti. Oyuncular beklendiği gibi bir sel halinde MLB’ye akmıyordu ama kaçınılmaz son da görünüyordu. Siyah Ligi artık bir çeşit yetiştirme ligiydi ve bir arada yaşamın yaygınlaşmasıyla varlık sebebi ortadan kalkacaktı.

ABD’de ırkçılığın bir de böyle bir yan etkisi vardı. Ayrımcı politikaların sonucu olarak ortaya çıkan siyah kurumları ve onun etrafında oluşan ekonomi, desegregasyonla birlikte çökmeye mahkum kaldı ve bunun bedelini en ağır şekilde yine siyahlar ödedi.

1960’lara gelindiğinde artık Siyah Ligi ortadan kalkmıştı ve bu sonun sürpriz bir kaybedeni daha vardı: Kadınlar. Ona da haftaya değinelim.