Ölümler ülkesinin ölümsüz sesi Arjen Arî

Yusuf KARADAŞ

Arjen Arî ile dostluğumuz 9-10 sene öncesine, Tîroj dergisini çıkarmaya hazırlandığımız günlere dayanır. İlk şiirlerini 1979’da Tîrêj dergisinde yayımlayan Arî, ilk şiirinin heyecanıyla karşılamıştı Tîroj’u ve çıktığı günden bu yana şiirleri-yazılarıyla hiç esirgemedi desteğini ondan.  DSİ işçisiydi O, o yüzden adını emekten alan bir hareketin Kürt dili ve edebiyatı için gösterdiği çabaya, verdiği emeğe hep dostlukla baktı.  Son katıldığı siyasi etkinliklerden biriydi, Emek Partisi’nin Bölge Örgütü’nün konferansı. O konferansta konuşmuş; bu coğrafyada halkın mücadelesine emek cephesinden güç katacak bir sese ne kadar çok ihtiyaç olduğunu açık yüreklilikle dile getirmiş ve bu hareketin dostu olduğunu söylemişti. “Destana Kawa”yı iki dilli olarak yayımlama fikri de öyle bir dost sohbetinde ortaya çıkmış ve kitap Şener Özmen’in o özenli-güzel çevirisiyle birlikte Kürtçe-Türkçe olarak Evrensel Basım Yayın tarafından yayımlanmıştı. Ardından Kürt coğrafyasının Kuzey parçasının en geniş ve özenli şiir antolojisi “Antolojiya Helbesta Bakûr” gelmişti. Evrensel Basım Yayın tarafından üçüncü kitabının (Xasenezer) basıma hazırlandığı günlerde Diyarbakır’da hastanede ziyaretine gitmiştik. Ailesi bu kitap ona moral olacak, kanserle mücadelesine güç katacak demişti. Ama maalesef uyutulmuştu Arî ve bir daha da uyanamadı…

Arjen Arî, klasik Kürt şiirinin birikimini ve formlarını reddetmeden modern Kürt şiirinin güçlü bir sesi olabilmeyi başarmıştır. O yüzden onun şiiri sadece Kuzey’in değil bütün Kürdistan coğrafyasının şiiridir. Geçmişin birikimiyle, kendine özgü söyleyiş ve imgeleriyle sınırları aşmış bir şairdir O. Duhok Yazarlar Sendikası Başkanı Hesen Silevanî’nin cenaze töreninde O’nun şiirlerini okuması ya da Diyarbakır’la eş zamanlı olarak Qamişlo’da kurulan taziye çadırı Arjen Arî’nin Kürt coğrafyasının bütün parçaları için taşıdığı önemi anlatmaya yetmez mi?

Modern Kürt şiirinin bir diğer önemli ismi, yakın arkadaşı Berken Bereh, Evrensel gazetesinde Arjen Ari’ye ayırdığı ilk yazısında şöyle anlatır onun şiirini:

“Arjen Arî’nin sesi ve üslubu, ilk kitabı “ramûsanminveşartin li geliyekî”den son şiir kitabı “şêrgele”ye kadar hemen hemen hiç değişmez. O söyleyişte coğrafyasının bütün özellikleri yerini bulmuş ve harmanlanmıştır; içten, gür, yalın ve en üst perdeden. Şiirini oluşturan kelimeler bir devimcinin sözlüğü gibi yoğun, anlamlı ve direkt yüreğe seslenenlerden oluşur. Bu da Arjen Arî’nin kendine has ve halkının folklorik ögelerine olan bağlılığını dile getirir.”

Arjen Arî ile en son Adana’da kanser tedavisi gördüğü günlerde telefonla görüşebilmiştik. Kemoterapinin etkisiyle DİDF’in 2013’ün başlarında gerçekleştirilecek bir etkinlik için kendisine yaptığı davete cevap veremediğini anlatmıştı. Bu davetten oldukça mutlu olmuş “Arkadaşlara söyle, o etkinliğe katılacağım” demişti. Arjen Arî, o etkinliğe katılamayacak ama O’nun için yapılacak etkinliklerle hep aramızda olacak. Yazdıklarıyla hep yaşayacak. Ve kalemiyle; sesiyle-sözüyle otuz yıldan fazla bir süredir mücadelesine güç kattığı Kürt halkının yeni kuşakları artık uzak olmayan bir gelecekte okul sıralarında, Kürt edebiyatı derslerinde O’nun şiirlerini okuyacak…

Kulîlkên bihara derengmayî

her bihar vedibin di çiyan de
di aran de, zîndanan de
her vebûn, her vedibin
kulîlkên bihara derengmayî

ne sosin e
ne nêrgiz e navê wan
navek din e navê kulîlkên nûgihayî
di sojan de her bihar ji agir zayî
sor,
soring,
Medya ...
vedibin li Herakol, vedibin li Gebar
her bihar
vedibin li çiyayên bêmiradmayî

bi xwîn bin, bi xwêdan bin
di agir de qiçqiçî ger bi jan bin
Seîd e terheke wan, pelek ji wan Qadî ye
tu bîhn bikî hilma wan Dêrsimî ye
di çar şaxan de berxwedan
vebûne Riza, vebûne Barzan, Mazlûm vebûne
di hervebûnê de qir-qelanek jiye
li vî çiyayî... li wî çiyayî

û ...
hilmek rizgarî ye maye li şûn wan
kulîlkên bihara derengmayî

li hêviya aran nemîn
kirasê tebaxê wergirtiye adarê, lewra
û çar dem veguhêrîne bihara Arya
her kulîlk canek gorîcan e anha
vedibin kesk-kesk
vedibin zer-zer, sor-sor vedibin
di her vebûnê de bizr dibizirin
û dişitilin di her dilop xwîn de
reng Medyayî
 
bîhn bik
hilmek azadî ye tê ji wan
kulîlkên bihara derengmayî